Nowe terminy przedawnienia roszczeń

Najnowsza nowelizacja Kodeksu cywilnego, która weszła w życie w dniu 9 lipca 2018 roku skróciła podstawowy termin przedstawienia roszczeń cywilnych. Poprzednio termin ten wynosił dziesięć lat, obecnie zaś został skrócony – co do zasady –  do lat sześciu. Równe sześć lat będą bowiem przedawniały się jedynie te roszczenia, których termin wymagalności przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (31 grudnia).

W każdym innym przypadku termin ten będzie dłuższy, gdyż dokonana nowelizacja zmieniła również sposób liczenia tego terminu. Obecnie więc termin przedawnienia będzie się kończył z upływem ostatniego dnia w roku kalendarzowym w którym ów 6 letni termin upłynął. Wprowadzono zatem taką samą zasadę jak przy liczeniu terminu przedawnienia roszczeń podatkowych.

W przypadku pozostałych roszczeń (to jest roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych) termin przedawnienia uległ wydłużeniu, pomimo, że nominalnie się nie zmienił. Co do zasady bowiem termin ten wynosi tak jak dotychczas 3 lata, jednakże wprowadzona zmiana sposobu liczenia tego terminu, która dotyczy także tego typu roszczeń, oznacza, że faktycznie termin ten został wydłużony.

Opisane powyżej zasady liczenia biegu terminu przedawnienia, nie dotyczą takich terminów przedawnienia, wprowadzonych przepisami szczególnymi, które są krótsze niż dwa lata. Nie dotyczą zatem rocznych lub krótszych terminów mających zastosowanie w niektórych sytuacjach wskazanych w Kodeksie cywilnym, jak np. roszczenia wynikające z umowy przedwstępnej, które przedawniają się z upływem roku, od dnia w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.

Istotną zmianą dokonaną jednocześnie ze skróceniem podstawowego terminu przedawnienia jest wprowadzenie zasady obligatoryjnego badania przez sąd z urzędu, czy roszczenie przysługujące wobec konsumenta nie jest przedawnione. Umożliwi to konsumentom zachowanie całkowicie biernej postawy, bez ryzyka negatywnych konsekwencji, w przypadku skierowania przez wierzyciela sprawy na drogę postępowania sądowego. Ponadto zamiana ta na pewno zmniejszy obłożenie sądów rejonowych, w tym w szczególności e-sądu w Lublinie, do których dotychczas wpływało bardzo dużo spraw dotyczących przedawnionych roszczeń. Tym samym może w pozytywny sposób wpłynąć na czas trwania postępowań sądowych.

Nowelizacja przewiduje jednakże możliwość złagodzenia przez sąd rygoru ustawowego skutku upływu terminu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, o którym mowa powyżej. Zgodnie z dokonanymi zmianami w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów obu stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Powinien przy tym rozważyć w szczególności: długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

W przypadku, gdy stroną pozwaną nie jest konsument, utrzymana została dotychczasowa zasada zgodnie z którą przedawnienie jest badane przez sąd jedynie w razie podniesienia takiego zarzutu przez pozwanego.

Dodatkowo skrócono termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. W takim przypadku roszczenia te będą przedawniały się z upływem 6 lat, zaś w przypadku świadczeń okresowych, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości będą podlegały przedawnieniu po 3 latach od ich wymagalności.

Co do zasady nowe przepisy dotyczą wszystkich jeszcze nieprzedawnionych roszczeń, czyli także tych, które powstały przed dniem wejścia w życie opisanych powyżej zmian. W przypadku roszczeń powstałych przed 9 lipca 2018 roku, które zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami przedawniały się w dłuższym terminie niż obowiązujący po zmianach, wprowadzono zasadę zgodnie z którą ich przedawnienie następuje bądź z upływem poprzednio obowiązującego terminu przedawnienia, bądź z upływem nowego terminu przedawnienia liczonego od dnia wejścia w życie zmian, w zależności od tego, który termin upływa szybciej. W praktyce dotyczy to przede wszystkim roszczeń objętych podstawowym terminem przedawnienia (poprzednio 10 lat, a obecnie 6 lat). W dużym uproszczeniu można zatem przyjąć, że roszczenia objęte podstawowym terminem przedawnieniem, których wymagalność powstała przed 31 grudnia 2013 roku przedawnią się z upływem 10 lat od wymagalności, zaś te których wymagalność powstała po tej dacie (lecz nie później niż 9 lipca 2018 roku) przedawnią się z dniem 31 grudnia 2023 roku.

Autorka:

Kodeks cywilny – sprawdź, jak możemy pomóc: