Ochrona konkurencji i konsumentów – odpowiedzialność osób zarządzających przedsiębiorstwem

Nowe prawo fragmentem szerszej regulacji

Zmieniające się przepisy unijne oraz nowe potrzeby rynku, nie pozostawały dotąd bez wpływu na ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, (dalej także jako: „Prawo ochrony konkurencji i konsumentów”), której pierwotne brzmienie z 16 lutego 2007 r., było już wielokrotnie zmieniane podczas kolejnych nowelizacji. 

Najnowsze zmiany w Prawie ochrony konkurencji i konsumentów są fragmentem większej nowelizacji, zmierzającej do kompleksowego uregulowania otoczenia prawnego rynku finansowego w  Polsce i zwiększenia nad nim nadzoru w trosce o dobro konsumentów.  Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku z dnia 9 listopada 2018 r., wprowadza bowiem zmiany w szeregu regulacji prawnych, w tym m.in. w: ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawie Prawo bankowe, czy ustawie o Narodowym Banku Polskim.

Wprowadzone zmiany w większości weszły w życie w dniu 1 stycznia 2019 r., w przypadku jednak tych z zakresu Prawa ochrony konkurencji i konsumentów, zaczęły obowiązywać w większości już w dniu 15 grudnia 2018 r.

Zwiększona odpowiedzialność osób zarządzających w przedsiębiorstwie

Wprowadzone zmiany mają dotyczyć poszerzenia  zakresu odpowiedzialności osób zarządzających w przedsiębiorstwie. W myśl nowych przepisów odpowiadać one będą również za niezgodne z prawem działania i zaniechania z zakresu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych lub w przypadku bezprawnych lub godzących w dobre obyczaje działań przedsiębiorcy naruszających zbiorowe interesy konsumentów.  

Od 15 grudnia 2018 r., wszedł w życie art. 106 b Prawa ochrony konkurencji i konsumentów, który daje Prezesowi UOKiK możliwość nałożenia na osobę zarządzającą w przedsiębiorstwie kary pieniężnej w wysokości nawet do 2.000.000 PLN, jeżeli osoba ta w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła się naruszeń. 

W przypadku osoby zarządzającej w podmiocie m.in. z zakresu nadzoru bankowego, nad rynkiem finansowym czy sprawowanego nad instytucjami płatniczymi i ratingowymi, o których mowa w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym, kara pieniężna może być jeszcze bardziej dotkliwa i nałożona w wysokości aż do 5.000.000 PLN.

Charakter odpowiedzialności osoby zarządzającej

Warto wskazać co w praktyce oznaczać mogą wprowadzane uregulowania. Odpowiedzialność osoby zarządzającej  na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów  może powstać gdy osoba zarządzająca przedsiębiorstwem dopuści do naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i może polegać zarówno  na działaniu, jak i na zaniechaniu osoby zarządzającej. Zatem osoba zarządzająca ponosi odpowiedzialność nie tylko wtedy gdy odgrywa aktywną rolę w naruszeniu zakazów przez przedsiębiorcę, ale również gdy jedynie pozwala na naruszenie zakazów przez przedsiębiorstwo  w którym pełni funkcję zarządzającą tj.  przystaje na nie, nie ingerując w niezgodne z prawem działanie  np.  działu sprzedaży lub marketingu przedsiębiorstwa w żaden sposób.

Okoliczności wpływające na zaostrzenie i złagodzenie nałożonych kar

W myśl znowelizowanych przepisów Prawa ochrony konkurencji i konsumentów, Prezes UOKiK ustalając wysokość wspomnianych kar pieniężnych weźmie pod uwagę takie okoliczności jak: „stopień wpływu zachowania osoby zarządzającej na naruszenie, którego dokonał przedsiębiorca, przychody uzyskane przez osobę zarządzającą u danego przedsiębiorcy, z uwzględnieniem okresu trwania naruszenia, oraz okres i skutki rynkowe naruszenia lub skutki naruszenia dla konsumentów”.

Nowelizacja wprowadza również nowe okoliczności wpływające na złagodzenie wspomnianych kar. W przypadku naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów, brane pod uwagę będą takie okoliczności jak: działanie pod przymusem, dobrowolne usunięcie przez przedsiębiorcę skutków naruszenia, zaniechanie przez przedsiębiorcę z własnej inicjatywy stosowania niedozwolonej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, jak również podjęcie z własnej inicjatywy działań w  celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków.

Okolicznościami obciążającymi będą natomiast m.in. „znaczne korzyści uzyskane przez osobę zarządzającą w  związku z dokonanym naruszeniem” czy też „dokonanie uprzednio podobnego naruszenia”.

Cel nowych regulacji

Celem wprowadzonych zmian jest dążenie do zwiększenia skuteczności organów państwowych w zakresie nadzoru nad osobami zarządzającymi w przedsiębiorstwach w  kluczowych dla konsumentów obszarach.

Wprowadzone regulacje mają przede wszystkim stworzyć poczucie większej odpowiedzialności i staranności  u osób zarządzających sprawami przedsiębiorstwa za prowadzenie przedsiębiorstwa  i za stosowaną przez ich przedsiębiorstwo praktykę rynkową   gdyż praktyki sprzeczne z prawem ochrony konkurencji i  konsumentów będą mogły spotkać się z dotkliwymi karami finansowymi.

Skuteczne rozwiązania – wewnętrzny audyt prawny stosowanych umów i praktyk

W świetle nowych przepisów, aktywna postawa osoby zarządzającej w przedsiębiorstwie przejawiająca się we własnej inicjatywie w zakresie zapobiegania naruszeniom przepisów prawa  będzie promowana przez Prezesa UOKiK i może pozwolić na uniknięcie wysokich kar finansowych.

W celu dobrego przygotowania przedsiębiorstw do zmieniających się przepisów, konieczne może okazać się przeprowadzenie dokładnego audytu prawnego dokumentacji danego przedsiębiorstwa, pod kątem zgodności z przepisami z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów.  Często w praktyce  nawet takie dokumenty jak umowy dystrybucyjne czy zwykłe umowy z kontrahentami mogą zawierać postanowienia, które dotychczas były neutralne z punktu widzenia obowiązujących przepisów, jednak obecnie nie pozostają w zgodzie z wprowadzonymi  przez ustawodawcę zmianami w Prawie ochrony konkurencji i konsumentów i w efekcie, to co funkcjonowało wcześniej, obecnie może powodować  osobistą odpowiedzialność osób zarządzających przedsiębiorstwami.

Autor:

Piotr Jakubowski
Senior Associate, Adwokat
TGC Corporate Lawyers

Ochrona konkurencji i konsumentów – sprawdź, jak możemy pomóc: