Agencja Uzbrojenia – zmiany w zakupach dla wojska od 1 stycznia 2022 r.

Od 1 stycznia 2022 roku centralnym organem odpowiedzialnym za zakupy uzbrojenia i sprzętu wojskowego stała się Agencja Uzbrojenia, która przejęła i skonsolidowała kompetencje kilku innych, działających dotychczas jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej.

System pozyskiwania sprzętu wojskowego na potrzeby Sił Zbrojnych RP stanowi dość złożony kompleks przepisów różnej rangi i wynikających z nich procedur. Ukierunkowane są one na zabezpieczenie celu nadrzędnego, jakim jest zakup przez Polskę nowoczesnego sprzętu dla wojska, który istotnie wzmocni potencjał obronny kraju.

Agencji Uzbrojenia, która została powołana 1 września 2021 roku od 1 stycznia 2022 roku stała się centralnym organem całego systemu spinającym go w jeden organizm.

Agencja Uzbrojenia – instytucjonalna rewolucja

1 września 2021 roku resort obrony narodowej opublikował w urzędowym dzienniku MON pakiet pięciu decyzji^[1] dotyczących systemu pozyskiwania uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Większość z decyzji weszła w życie 1 stycznia 2022 roku. Wyjątek stanowi Decyzja Nr 117/MON, która moc obowiązującą zyskała 1 września bieżącego roku (przy czym przepisy dotyczące Agencji Uzbrojenia weszły w życie wraz z pozostałymi decyzjami).

Centralnym aktem prawnym, wokół którego został stworzony nowy system jest Decyzja 116/MON, która zastąpiła Decyzję 141/MON z 5 lipca 2017 roku w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej^[2]. 

Nowy akt prawny wprowadził do systemu zamówień wojskowych „nowy” podmiot, czyli Agencję Uzbrojenia. Początkowo trwały spekulacje czy Agencja zastąpi istniejące dotychczas jednostki organizacyjne MON odpowiedzialne za politykę zakupową, czy też będzie działać niejako obok nich. Wątpliwości w tym zakresie zostały rozwiane dzięki Zarządzeniu Nr 74/MON^[3]. W § 1 tego aktu czytamy, że Inspektorat Uzbrojenia zmienia z dniem 1 stycznia 2022 roku nazwę na „Agencja Uzbrojenia”. Omawianym Zarządzeniem szef resortu nadał również Agencji Uzbrojenia statut.

Agencja Uzbrojenia jest jednostką budżetową MON, odpowiedzialną za:

• realizację zadań dotyczących analiz ryku w zakresie możliwości pozyskiwania sprzętu wojskowego i usług na rzecz Sił Zbrojnych RP i realizację procesu ich pozyskiwania;
• realizację zadań w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ukierunkowanych na podniesienie poziomu zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych RP;
• realizację przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i zarządzaniem prawami własności intelektualnej na potrzeby Sił Zbrojnych RP;
• realizację zadań MON z zakresu umów offsetowych;
• zawieranie umów o udzielenie zamówienia publicznego i ich nadzorowanie, a także nadzorowanie umów offsetowych.

Tym samym Agencja Uzbrojenia ma kontynuować misję Inspektoratu Uzbrojenia, lecz przejęła także kompetencje innych komórek organizacyjnych resortu obrony narodowej, takich jak Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO) oraz Biuro ds. Umów Offsetowych, które z dniem 31 grudnia 2021 uległy rozformowaniu.

Założeniem MON było uporządkowanie i uproszczenie procedury pozyskiwania sprzętu wojskowego poprzez skupienie kompetencji i odpowiedzialności za cały proces w jednej jednostce. Powstanie Agencji Uzbrojenia anonsowane przez szefa resortu już od 2018 roku miało stanowić remedium na dotychczasowy system, w którym ze względu na wielość podmiotów o niejednokrotnie nachodzących na siebie kompetencjach (kierownictwo MON, Sztab Generalny SZ RP, Inspektorat Uzbrojenia, Departament Polityki Zbrojeniowej, I3TO, Biuro ds. Umów Offsetowych, organizatorzy systemów funkcjonalnych, gestorzy, centralne organy logistyczne, etc.) rozmyciu ulegała odpowiedzialność, a procesy decyzyjne przeciągały się w nieskończoność i „tonęły” w przerośniętych procedurach biurokratycznych.

System po nowemu

Idee uproszczenia i uporządkowania procesu pozyskiwania sprzętu wojskowego przyświecające kierownictwu MON znalazły swój wyraz w Decyzji Nr 116/MON z 1 września 2021 roku. Decyzja ta w sposób jednoznaczny definiuje i sankcjonuje decydującą (nadrzędną) rolę Ministra Obrony Narodowej w całym procesie pozyskiwania sprzętu wojskowego. Szef resortu ma nadzorować funkcjonowanie całego procesu, wydawać decyzje w przedmiocie jego pozyskania, a także może m.in. wstrzymywać lub przerywać jego pozyskanie, nakazywać ponowne przeprowadzenia definiowania wymagań sprzętowych czy opracowanie studium wykonalności. Szef MON akceptuje również propozycje uczestnictwa RP w międzynarodowych programach rozwojowych w zakresie techniki i technologii oraz nadzoruje ich realizację.

W nowym systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego za stronę merytoryczną procesu odpowiada Szef Agencji Uzbrojenia, który m.in.:

• definiuje wymagania sprzętowe;
• realizuje proces pozyskiwania sprzętu wojskowego (przygotowuje i przeprowadza postępowania o udzielenie zamówień oraz zawiera umowy);
• realizuje wytyczne Ministra Obrony Narodowej w zakresie cyberbezpieczeństwa;
• nadzoruje badania naukowe i prace rozwojowe;
• określa sposób wprowadzania zmian do dokumentacji technicznej dla sprzętu wojskowego pozyskanego w procesie realizacji prac rozwojowych.

Decyzja Nr 116/MON w sposób szczegółowy opisuje tryb postępowania przy pozyskaniu nowego sprzętu wojskowego oraz przy pozyskaniu sprzętu wojskowego w ramach pilnej potrzeby operacyjnej, jak również m.in. tryb prowadzenia prac rozwojowych, czy też procedurę związaną z amerykańskim programem pomocowym FMF (Foreign Military Financing).

Ponadto, na podstawie Decyzji Nr 117/MON powołana została Rada Modernizacji Technicznej, pracom której przewodniczy Minister ON. W skład Rady wchodzą wyznaczeni przez szefa resortu przedstawiciele Szefa Sztabu Generalnego WP, Agencji Uzbrojenia, Departamentu Polityki Zbrojeniowej, Departamentu Strategii i Planowania Obronnego oraz Departamentu Budżetowego.

Do zadań Rady Modernizacji Technicznej, będącej organem doradczym Ministra ON, należy m.in.:

• wypracowanie stanowiska w sprawach dotyczących modernizacji technicznej Sił Zbrojnych;
• inicjowanie procesu definiowania wymagań sprzętowych oraz ich zatwierdzanie;
• inicjowanie pilnej potrzeby operacyjnej;
• wypracowywanie opinii, ocen i wniosków w sprawach związanych z procesem pozyskiwania sprzętu wojskowego.

Procedury

Decyzja Nr 116/MON definiuje dwie podstawowe procedury prowadzące do nabycia na rzecz Sił Zbrojnych nowego uzbrojenia lub innego sprzętu:

• pozyskiwanie nowego sprzętu wojskowego,
• pozyskiwanie sprzętu wojskowego w ramach pilnej potrzeby operacyjnej.

Pierwsza z wymienionych procedur może być uznana za „standardową”, podczas gdy druga stanowi ścieżkę przyspieszoną.

Punktem wyjścia w pierwszym przypadku jest sformułowanie przez grupy zadaniowe, w których skład wchodzą przedstawiciele Agencji Uzbrojenia, Szefa Sztabu Generalnego WP i innych komórek lub jednostek MON, wymagań sprzętowych. Wymagania Sprzętowe stanowiące zbiór wymogów w zakresie parametrów taktyczno-technicznych przyszłego sprzętu wojskowego, mogą zostać opracowane na podstawie prowadzonych wstępnych konsultacji rynkowych ogłaszanych za pośrednictwem strony internetowej Agencji lub w ramach postępowania o udzielenie zamówienia w trybie dialogu konkurencyjnego.

Wymagania sprzętowe opracowane przez grupy zadaniowe działające pod kierownictwem Szefa Agencji Uzbrojenia podlegają zatwierdzeniu przez Radę Modernizacji Technicznej.

Alternatywnym trybem jest wspomniana powyżej procedura pozyskiwania sprzętu wojskowego w ramach pilnej potrzeby operacyjnej, która inicjowana jest odpowiednim wnioskiem złożonym przez Szefa Sztabu Generalnego WP, dowódcę rodzaju Sił Zbrojnych (obecnie Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcę Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódcę Wojsk Obrony Terytorialnej).

Wnioskodawca winien określić konkretną potrzebę operacyjną wraz z uzasadnieniem, określić m.in. odpowiedni sprzęt wojskowy lub zdefiniować oczekiwane parametry taktyczno-techniczne, wskazać istniejące na rynku produkty spełniające powyższe parametry lub określić zakres niezbędnego dostosowania lub modyfikacji istniejących rozwiązań. Szef Agencji Uzbrojenia sporządza do wniosku szacunkowy koszt pozyskania sprzętu wojskowego oraz analizę czasowo-kosztową. Wniosek podlega zatwierdzeniu przez Ministra Obrony Narodowej.

Kolejnym etapem procedury jest sam proces zakupu sprzętu wojskowego, który zostanie szczegółowo opisany w kolejnych artykułach.

Prace rozwojowe i FMS

Oprócz pozyskiwania sprzętu wojskowego Decyzja Nr 116/MON przewiduje procedurę prac rozwojowych, których generalnym celem jest opracowanie dokumentacji technicznej umożliwiającą produkcję i zakup nowoopracowanego (lub zmodyfikowanego) sprzętu wojskowego.

Prace te prowadzi się na podstawie wymagań sprzętowych zatwierdzonych przez Radę Modernizacji Technicznej i obejmują one dwa etapy:

• określenie założeń do projektowania sprzętu wojskowego, w ramach których określa się parametry krytyczne;
• projektowanie i rozwój (stworzenie projektu wstępnego i projektu technicznego).

Także w tym procesie Decyzja Nr 116/MON przewiduje dla Szefa Agencji Uzbrojenia istotną rolę. Przede wszystkim, podobnie jak przy pozyskiwaniu sprzętu wojskowego kieruje on sporządzeniem wymagań sprzętowych. Ponadto Agencja Uzbrojenia realizuje pierwszy etap prac rozwojowych, tj. etap określenia założeń do projektowania oraz opracowuje (i zatwierdza) ocenę projektu koncepcyjnego i założenia taktyczno-techniczne.

W ramach drugiego etapu – projektowania i rozwoju – Agencja Uzbrojenia opracowuje ocenę projektu wstępnego i ocenę projektu technicznego i w razie potrzeby, weryfikuje oraz modyfikuje odpowiednio założenia taktyczno-techniczne. Zatwierdza również program badań kwalifikacyjnych prototypów oraz wydaje decyzje o przeprowadzeniu badań kwalifikacyjnych. Przedstawiciel Agencji przewodniczy również Komisji Badań Kwalifikacyjnych nadzorującej ten etap prób. Po pomyślnym przeprowadzeniu badań Szef Agencji akceptuje dokumentację techniczną.

Zgodnie z § 66 Decyzji Nr 116/MON Szef Agencji Uzbrojenia został wyposażony w kompetencje kontrolne i nadzorcze oraz w zakresie odbioru i oceny etapów prac rozwojowych. Może on również powoływać kierownika pracy rozwojowej lub stałą komisję do jej realizacji i nadzoru.

W zakresie postępowań dotyczących pozyskania sprzętu wojskowego ze środków pomocowych w ramach programu FMF i zgodnie z procedurą FMS (Foreign Military Sales), Szef Agencji Uzbrojenia, na wniosek właściwego dowódcy rodzaju Sił Zbrojnych zaakceptowanego przez Radę Modernizacji Technicznej wszczyna procedurę sprzętu w ramach powyższej procedury. Posiada on również uprawnienie do ustalania z właściwymi instytucjami końcowej konfiguracji przedmiotu zamówienia.

Ocena wprowadzonych zmian

Agencja Uzbrojenia oraz jej Szef mianowany przez Ministra Obrony Narodowej od 1 stycznia 2022 roku jest centralnym ogniwem spajającym cały system pozyskiwania przez Siły Zbrojne RP sprzętu wojskowego. Nowa jednostka organizacyjna MON skupiła dotychczasowe kompetencje Inspektoratu Uzbrojenia, I3TO, Biura ds. Umów Offsetowych i część kompetencji Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji.

Z jednej strony rzeczywiście może to skutkować, a takie przecież były założenia, uproszczeniem i „odbiurokratyzowaniem” długich i skomplikowanych, ciągnących się niekiedy latami procesów pozyskiwania sprzętu wojskowego, jednakże obecny kształt przepisów potencjalnie stwarza pewne ryzyko. Skoro bowiem kompetencje wszystkich wymienionych powyżej jednostek zostały skupione w ręku Szefa Agencji Uzbrojenia, który jest bezpośrednio podległy szefowi resortu obrony, nie można wykluczyć, iż bez odpowiedniego systemu kontroli decyzje dotyczące zakupów, czy też prac rozwojowych będą podejmowane niekiedy bez koniecznych konsultacji z gestorami, przyszłymi użytkownikami, i będą podporządkowane doraźnym celom polityki resortu.

Czy tak będzie? Na odpowiedź trzeba będzie poczekać.

Niniejszy artykuł jest pierwszym z serii tekstów mających przybliżyć meandry polskiego systemu zakupów sprzętu wojskowego. Cykl został pomyślany jako swoisty przewodnik dla przedsiębiorców rozważających udział w prowadzonych, bądź planowanych postępowaniach zakupowych oraz osób i organów podejmujących te, ważne z punktu widzenia obronności, decyzje.

Autor:

Piotr Dudek
Dyrektor Działu Nowych Technologii, Defence & Aerospace
TGC Corporate Lawyers

Prawo lotnicze i obronność – sprawdź, jak możemy pomóc:

• ^[1] Decyzja Nr 116/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie pozyskiwania sprzętu wojskowego (Dz. Urz. MON poz. 188)
• Decyzja Nr 117/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie Rady Modernizacji Technicznej (Dz. Urz. MON poz. 189)
• Decyzja Nr 118/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie zasad opracowywania i realizacji centralnych planów rzeczowych (Dz. Urz. MON poz. 190)
• Decyzja Nr 119/MON Ministra Obrony Narodowej uchylająca decyzję w sprawie określenia funkcji gestorów i centralnych organów logistycznych sprzętu wojskowego w resorcie obrony narodowej oraz w sprawie podziału zadań wynikających z uchylenia decyzji (Dz. Urz. MON poz. 191)
• ^[2] Decyzja Nr 141/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON poz. 149)
• ^[3] Zarządzenie Nr 74/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 grudnia 2021 roku w sprawie Agencji Uzbrojenia (Dz. Urz. MON poz. 252