Fundacja rodzinna – rozwiązanie problemu sukcesji w dużych firmach

13 września 2019 r. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii skierowało do konsultacji publicznych i dyskusji tzw. Zieloną Księgę przedstawiającą wstępne rozwiązania dotyczące wprowadzenia w Polsce nowego podmiotu prawnego – fundacji rodzinnej. Jej celem ma być zwiększenie szans przedsiębiorstw na długoterminową akumulację kapitału i zapobieganie zjawisku rozproszenia majątku w razie śmierci właściciela spółki.

Fundacja rodzinna – czym jest i jak działa?

Fundacja rodzinna funkcjonuje z powodzeniem w prawodawstwie kontynentalnym oraz w systemie „common law”, a u jej podstaw leży „trust”, czyli fundusz powierniczy. Stanowi ona dogodne rozwiązanie problemu sukcesji w spółkach kapitałowych i jest od dłuższego czasu stosowane w wielu krajach zachodnich, takich jak Niemcy, Austria czy Holandia.

W Polsce po raz pierwszy kwestią dziedziczenia firm zajęto się w lipcu 2018 roku, kiedy to w życie weszła ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej , która reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem osoby fizycznej po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu prowadził działalność gospodarczą.

We wrześniu 2019 MPiT przedstawiło propozycje dotyczące wprowadzenia w Polsce fundacji rodzinnej, a główne rozwiązania i pytania do ekspertów znalazły się w opublikowanej 13 września Zielonej Księdze. „Przekazując do konsultacji Zieloną Księgę, rozpoczynamy dyskusję na temat rozwiązań prawnych, które będą wspierać wielopokoleniową sukcesję przy poszanowaniu woli nestora oraz zachowaniu wartości danej rodziny. Nasz cel to pomoc w akumulacji rodzimego kapitału” – zaznacza wiceminister Marek Niedużak.

Fundacja rodzinna ma zatem głównie na celu zoptymalizowanie procesu sukcesji w większych przedsiębiorstwach, takich jak spółki akcyjne i spółki z o.o. Powołując fundację rodzinną przenosi się bowiem na nią firmę lub majątek przedsiębiorstwa, a sama fundacja staje się właścicielem tejże spółki, udziałów w spółkach, nieruchomości, ruchomości oraz papierów wartościowych. Na rzecz rodziny trafia natomiast zysk wypracowany przez majątek stanowiący własność fundacji.

Fundacja rodzinna stanowi zatem podmiot prawny, który łączy interesy zarówno sfery biznesowej, jak i rodzinnej, wspiera budowę rodzimego kapitału i co najważniejsze zapobiega jego rozdrobnieniu i zapewnia ciągłość działania spółki kapitałowej w razie śmierci właściciela. „Główną intencją fundacji rodzinnej jest zwiększenie szansy firmy na jej długowieczność” – podkreśla dr Adrianna Lewandowska, doradca ds. strategii i sukcesji, Prezes Instytutu Biznesu Rodzinnego.

Kluczowe kwestie dotyczące polskiego modelu fundacji rodzinnej

Zielona Księga poddaje pod dyskusję najważniejsze zagadnienia dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej. Zasadniczym problemem jest umiejscowienie nowych przepisów w polskim systemie prawa. Pytaniem jest czy należy ustanowić nowy akt prawny, rozwinąć Kodeks Spółek Handlowych, czy też dodać nowe postanowienia do już istniejącej ustawy o fundacjach.

Kolejny szkopuł stanowi osobowość prawna oraz zasady tworzenia fundacji rodzinnej. Wiadomo, że miałaby ona być powoływana założycielskim aktem notarialnym bądź testamentem, a jej siedzibą byłoby terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kto, jednakże, byłby uprawniony do jej założenia, kto reprezentowałby ją na zewnątrz i w końcu kto dbałby o realizację jej celów i założeń?

Oceny i zastanowienia wymaga również kwestia wpisu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego oraz wyznaczenie beneficjentów uprawnionych do rozporządzania aktywami fundacji i jej zyskiem. Nowe przepisy powinny dodatkowo uporządkować i ujednolicić mechanizmy zamykania działalności przez fundację rodzinną, a problematyka opodatkowania nowych podmiotów stanowi już całkiem odrębne zagadnienie wymagające wielu szczegółowych konsultacji.

Te i wszystkie inne wątpliwości oraz kwestie kluczowe znajdują swoje odzwierciedlenie w pytaniach skierowanych do konsultacji publicznych przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii. Resort na odpowiedzi czeka do 14 października 2019, a udzielić ich można wysyłając wiadomość na podany w zielonej księdze adres e-mail: fundacjarodzinna@mpit.gov.pl

Firmy rodzinne w Polsce

Firmy rodzinne stają się coraz popularniejszą i powszechniejszą formą działalności gospodarczej w kraju. Jak wynika z danych PARP w 2009 roku wytwarzały one ponad 10% polskiego PKB (ponad 121 mld zł), a w 2017 było to już aż 18% polskiego PKB (ok. 322 mld zł). Największy udział mają w branży handlowej, w której stanowią aż 32% wszystkich przedsiębiorstw, a największa ich liczba przypada na województwa mazowieckie, śląskie, dolnośląskie oraz wielkopolskie.

Ponadto, jak dotąd firmy rodzinne funkcjonują zazwyczaj jako przedsiębiorstwa osób fizycznych. Do tej grupy należy bowiem ponad 70% wszystkich podmiotów. Stosunkowo dużo jest jednak także spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (10,1%) i to do nich głównie skierowany jest pomysł wprowadzenia fundacji rodzinnych. Rodzinnych spółek akcyjnych jest w Polsce wciąż stosunkowo niewiele, ale one także mogą skorzystać z zalet fundacji rodzinnych, unikając przy tym wielu problemów związanych z tradycyjnym procesem dziedziczenia firmy.

Źródło: Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii

Prawo spółek – sprawdź, jak możemy pomóc: