1.03.2022 Kodeks cywilny

Kodeks cywilny – zmiany w 2022 roku


Podpisana przez Prezydenta nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadza istotne zmiany w zakresie biegu terminu przedawnienia, instytucji wyzysku oraz odpowiedzialności najemców. Nowe rozwiązania wejdą w życie 30 czerwca 2022 roku.

Bieg terminu przedawnienia – zawieszenie i przerwanie

2 grudnia 2021 roku Prezydent podpisał nowelizację ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2459). Najważniejsza zmiana zrewolucjonizuje zasady zawieszania i przerywania biegu terminu przedawnienia i potencjalnie dotyczyć będzie wszystkich uczestników obrotu prawnego.

Obecnie, zgodnie z art. 121 k.c. zawieszenie terminu przedawnienia może nastąpić ze względu na:

  • władzę rodzicielską,
  • opiekę lub kuratelę,
  • małżeństwo oraz
  • siłę wyższą.

Tymczasem Ustawa Nowelizująca dodaje nowe przesłanki zawieszenia przedawnienia, do których należeć będą przypadki:

  • roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji; oraz
  • roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Szczególnie istotna zmiana dotyczy zawieszenia postępowania na okres czasu trwania mediacji umownej, a więc pozasądowej. Słusznie bowiem w projekcie Ustawy Nowelizacyjnej zauważono, że w przypadku mediacji umownej (w przeciwieństwie do mediacji sądowej) skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia może zniechęcić dłużnika do podjęcia mediacji na wniosek wierzyciela, a to mogłoby nadmiernie wydłużyć termin, w którym wierzyciel może dochodzić roszczenia, niezależnie od toku i rezultatu samego postępowania mediacyjnego.

Wejście nowych przepisów skutkować będzie jedynie zawieszeniem postępowania na czas trwania mediacji umownej, po zakończeniu której ma biec ona dalej, a nie na nowo, jak w przypadku przerwania.

Równocześnie nowelizacja uchyla przepis art. 123 § 1 ust. 3 k.c. stanowiący o przerwaniu biegu przedawnienia przez wszczęcie mediacji. Ponadto, z art. 124 § 2 usunięta została wzmianka o przerwaniu biegu przedawnienia przez „wszczęcie mediacji”.

Wprowadzona nowelą zmiana zakłada zatem, iż wszczęcie mediacji na podstawie umowy nie skutkuje przerwaniem, lecz zawieszeniem biegu przedawnienia.

Natomiast zmiana dotycząca roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej została wprowadzona z zamiarem przeciwdziałania nadużywaniu tej instytucji przez wierzycieli, którzy składając wniosek o zawezwanie do próby ugodowej doprowadzali do przerwania biegu przedawnienia bez rzeczywistej chęci ugodowego rozstrzygnięcia sporu.  

Nadużywanie tej instytucji przez wierzycieli doprowadziło do wypaczenia jej pierwotnego sensu, jakim jest faktyczne dążenie do ugodowego zakończenia sporu bez potrzeby wszczynania sądowego postępowania rozpoznawczego. Zgodnie ze zmianami każdy, nie tylko pierwszy, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej ma zawieszać (a nie przerywać) bieg terminu przedawnienia roszczeń nim objętych.

Ustawodawca w uzasadnieniu Ustawy Nowelizującej wskazał, iż “oznacza to, że termin przedawnienia ulega przedłużeniu o czas trwania przeszkody w dochodzeniu roszczenia”. Zmiana, która wchodzi w życie 30 czerwca 2022 roku, niewątpliwie wyeliminuje praktykę składania przez wierzycieli wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia, a w konsekwencji ograniczy liczbę spraw wpływających do sądów rejonowych z tego tytułu.

Nowelizacja w powyższej omówionym zakresie wchodzi w życie 30 czerwca 2022 roku, jednak w odniesieniu do postępowań mediacyjnych oraz postępowań pojednawczych wszczętych przed tą datą stosowane będą przepisy dotychczasowe.

Nowelizacja wyzysku zwiększy dostęp do ochrony prawnej

Instytucja wyzysku to przewidziana przez polski kodeks cywilny instytucja zapobiegająca nadużyciom w sytuacjach, gdy jedna ze stron umowy – wykorzystując określone upośledzenie lub przymusowe położenie drugiej strony – zastrzega dla siebie świadczenie rażąco przewyższające świadczenie własne.

Ustawodawca, przygotowując nowelizację przepisów, dostrzegł funkcjonujące na rynku praktyki polegające na zawieraniu umów o skutkach analogicznych do wyzysku, lecz formalnie nie mieszczących się w zakresie zastosowania tej instytucji, jak np.:

  • proceder nakłaniania osób starszych, przy zastosowaniu technik marketingowych, do nabywania rzeczy ruchomych codziennego użytku po zawyżonych cenach – stosowane techniki sprzedaży utrudniają rozważenie oferty, co skutkuje zawarciem umowy sprzedaży pod wpływem sugestii, bez potrzebnego namysłu”;
  • „problem umów o tzw. pożyczki chwilowe, udzielanych przez instytucje parabankowe klientom znajdującym się w sytuacjach – przynajmniej w pewnym stopniu – przymusowych”;
  • „proceder tzw. przewłaszczeń na zabezpieczenie – umów pożyczki, w których zabezpieczeniem niskiej kwotowo pożyczki jest przeniesienie własności nieruchomości o wielokrotnie wyższej wartości”;
  • „zjawisko zawierania umów franczyzy, które zastrzegają nieproporcjonalnie duże świadczenia od franczyzobiorców, a które również bywają zawierane w sytuacji niepełnej wiedzy franczyzobiorcy o rzeczywistej wartości świadczeń oferowanych w zamian przez franczyzodawcę”.

Aby przeciwdziałać takim sytuacjom w art. 388 § 1 k.c., wśród przesłanek wskazujących na zastosowanie instytucji wyzysku, ustawodawca dodał przesłankę „braku dostatecznego rozeznania”, co uchyla obecną dotychczas w orzecznictwie potrzebę szerokiej interpretacji dotychczasowej przesłanki niedoświadczenia ofiary wyzysku.

Ponadto w Ustawie Nowelizującej ustawodawca:

  • zrównał unieważnienie umowy z pozostałymi sankcjami przewidzianymi ustawą, a zatem dał możliwość wyboru pokrzywdzonemu pomiędzy zmianą zobowiązania albo jego zniesieniem;
  • wprowadził domniemanie, że dwukrotna różnica wartości świadczeń wzajemnych jest różnicą rażącą uzasadniającą wykorzystanie instytucji wyzysku;
  • wydłużył termin do zaskarżenia umowy z 2 lat do 3 lat, a gdy stroną umowy jest konsument – do 6 lat.

Znowelizowane przepisy będą miały zastosowanie do umów zawartych po wejściu w życie ustawy nowelizującej.

Zmiany w odpowiedzialności dzieci najemcy

Ostatnią ważną zmianą wchodzącą w życie 30 czerwca 2022 roku jest zmiana w zakresie odpowiedzialności pełnoletnich dzieci najemców za zobowiązania rodziców wynikające z tytułu umowy najmu.

Obecnie zgodnie z art. 6881§1 k.c. po osiągnięciu pełnoletności, dzieci najemców odpowiadają solidarnie z rodzicami za zobowiązania czynszowe oraz zapłatę innych opłat dotyczących najmu. Sytuacja ta występuje również, gdy osoby pełnoletnie faktycznie nie osiągnęły zdolności samodzielnego utrzymania się i pozostają na utrzymaniu rodziców.

Ustawodawca zauważył, że takie sytuacje są niepożądane społecznie, ponieważ mogą znacznie utrudnić młodym osobom start w dorosłe życie. W związku z tym wprowadzona została zmiana, zgodnie z którą rozszerzenie zobowiązań najemcy na dziecko pełnoletnie nie będzie następowało wobec dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców, ze względu na brak możliwości samodzielnego utrzymania, np. w związku z nauką.

Podsumowując, wszystkie powyższe zmiany należy ocenić pozytywnie. Celem ich wprowadzenia jest bowiem dążenie do urzeczywistnienia idei procesowej równości stron oraz respektowania w praktyce sądowej zasad współżycia społecznego. Dlatego też w najbliższym czasie można spodziewać się popularyzacji mediacji umownej, jak również pozwów w związku z wyzyskiem, które wcześniej nie mogły być skutecznie dochodzone.

Autor:

Paweł Góra
Radca Prawny
TGC Corporate Lawyers

Kodeks cywilny – sprawdź, jak możemy pomóc:


Chcesz być na bieżąco?
Subskrybuj nasz newsletter!
Pełna treść zgody

TGC Corporate Lawyers

ul. Hrubieszowska 2
01-209 Warszawa
Polska

+48 22 295 33 00
contact@tgc.eu

NIP: 525-22-71-480, KRS: 0000167447,
REGON: 01551820200000. Sąd Rejonowy dla
m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy

Mapa