Koronawirus – obowiązki i prawa pracodawcy oraz pracownika

Z każdym dniem zwiększa się zasięg występowania koronawirusa zarówno w Europie, jak i na całym świecie. Jak pracodawcy mogą przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się epidemii? Jakie mogą podjąć działania nie naruszając przy tym przepisów Kodeksu Pracy i postanowień RODO?

Koronawirus – jakie działania profilaktyczne zgodne z prawem pracy i RODO?

Kolejne państwa potwierdzają nowe przypadki zakażeń koronawirusem, czyli SARS-Cov-2 wywołującym chorobę o nazwie COVID-19. Ministerstwo Zdrowia i Główny Inspektorat Sanitarny wydały stosowne zalecenia, w tym informacje dla osób podróżujących samolotem i powracających z Chin.

W obliczu zagrożenia, wiele przedsiębiorstw, zwłaszcza o zasięgu międzynarodowym, zaczęło podejmować szereg działań profilaktycznych, w tym obejmujących przygotowywanie planów kryzysowych, czasowe wprowadzenie pracy zdalnej lub zwolnienie z obowiązku jej świadczenia dla pracowników powracających z miejsc, w których występują przypadki zakażeń. Co na to prawo pracy?

Kodeks Pracy nie reguluje kwestii związanych z podejmowaniem przez pracodawców działań mających na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób wirusowych. Wprawdzie Dział X Kodeksu (w szczególności art. 207 Kodeksu) nakłada na pracodawcę obowiązek zapewniania pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a Dział II, Rozdział IIb Kodeksu definiuje zasady telepracy w firmie, ale nie odnosi się to do sytuacji epidemii. Ponadto, Kodeks pracy nie reguluje czasowej pracy zdalnej z domu, czyli tzw. home office.

Zgodnie z postanowieniami prawa pracy pracodawca może, na przykład w przypadku pracownika wracającego z podróży służbowej do kraju, w którym odnotowuje się coraz więcej przypadków zakażeń, zastosować pracę zdalną (home office), ale wyłącznie za zgodą pracownika i w formie uregulowanej stosowanym regulaminem lub porozumieniem z pracownikiem oraz z zachowaniem dotychczasowych warunków wynagradzania.

Pracodawca może ponadto zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia z uwagi na konieczność zachowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ale muszą być ku temu jasne przesłanki, czyli musi wystąpić istotne ryzyko związane z zagrożeniem zdrowia lub życia pracownika. W przeciwnym razie pracownik może odwołać się od tej decyzji lub uznać ją za przejaw mobbingu.

Pracownik z kolei może po uprzednim powiadomieniu pracodawcy odmówić wykonywania powierzonych mu zadań lub nie stawić się w pracy, tylko jeśli wystąpią czynniki bezpośrednio zagrażające jego życiu i zdrowiu. Kodeks Pracy nie odnosi się do sytuacji związanych z epidemią chorób wirusowych. W takich wyjątkowych sytuacjach to ustawodawca może wprowadzić dodatkowe regulacje, do tego czasu należy stosować się do obowiązujących przepisów prawa.

W przypadku zlecania dodatkowych badań kontrolnych lub pomiarów temperatury u pracownika skarżącego się m.in. na gorączkę lub bóle mięśni pracodawca też niewiele może. Zgodnie z postanowieniami RODO pracodawca nie może dokonać pomiaru temperatury ani oceny stanu zdrowia pracowników bez ich zgody. Dane dotyczące zdrowia są danymi osobowymi i podlegają ochronie.

Przepisy prawa pracy nie przewidują kierowania pracowników na badania w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby, w tym choroby wirusowe. W kwestii zlecania badań kontrolnych i okresowych ustawodawca określił, że pracodawca może zlecić badanie kontrolne pracownika, tylko jeśli wystąpiła niezdolność do pracy trwająca dłużej niż 30 dni, spowodowana chorobą lub jeśli zbliża się termin kolejnego badania okresowego.

Nie ma zatem podstaw prawnych do wysłania na badania kontrolne pracownika bez jego zgody, nawet jeśli wykazuje on symptomy choroby, skarży się na gorączkę lub jeśli wrócił z podróży do kraju, w którym zanotowano przypadki zakażeń. Pracownik sam powinien zasięgnąć porady lekarskiej.

Wyjątek stanowią zasady poddawania się obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym oraz orzekania czasowych lub trwałych przeciwwskazań do wykonywania pracy określone w ramach postanowień Ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Zobacz także: Europejski Urząd ds. Pracy rozpoczął działalność

Koronawirus, a podróże służbowe i urlopy pracowników

Podróże służbowe to częsta praktyka we współczesnych przedsiębiorstwach. W przypadku rozprzestrzeniającego się wirusa SARS-Cov-2 niektórzy pracownicy mogą jednak obawiać się o swoje zdrowie odwiedzając kraj, w którym notuje się znaczną ilość zakażeń i w konsekwencji odmówić podróży. Czy jest to zgodne z prawem?

Tak, ale tylko wówczas, gdy pracownik udaje się do kraju, w którym choroba rozprzestrzenia się, lub którego władze podjęły nadzwyczajne środki ostrożności, na przykład zawieszony został transport publiczny lub zamknięto szkoły i obiekty użyteczności publicznej takie jak kina, parki rozrywki itp. Istotne są w tym przypadku komunikaty i zalecenia właściwych organów państwowych.

Obecnie z dużym ryzykiem mogą wiązać się podróże do Chin, Korei Południowej, Włoch (w szczególności do regionu Lombardia, Wenecja Euganejska, Piemont, Emilia Romania), Iranu, Japonii, Tajlandii, Wietnamu, Singapuru i Tajwanu. Szczegółowe informacje dla podróżujących znajdują się na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Jakie środki powinien podjąć pracodawca, jeśli pracownik jednak zgodzi się odbyć podróż służbową w rejon, w którym odnotowuje się przypadki zakażeń koronawirusem? Według komunikatu Państwowej Inspekcji Pracy w takiej sytuacji pracodawca „powinien ocenić ryzyko związane z takim wyjazdem i zapewnić pracownikowi odpowiednie środki ograniczające ryzyka związane z możliwością zarażenia patogenem oraz podjąć działania, które zminimalizują potencjalne zagrożenie, np. zorganizować tak wyjazd, by czas przebywania w niebezpiecznym miejscu był jak najkrótszy”.

Inaczej sytuacja kształtuje się w przypadku pracowników udających się lub powracających z kraju, w którym występuje ryzyko zarażenia się wirusem SARS-CoV-2 w ramach urlopu wypoczynkowego. Opinia PIP w tek kwestii jest jednoznaczna. Pracownik nie jest zobowiązany informować pracodawcę o miejscu spędzania urlopu wypoczynkowego, a pracodawca nie może zbierać takich danych. Tym samym nie może nie dopuścić pracownika wracającego z urlopu do pracy, samodzielnie dokonać oceny stanu jego zdrowia ani odmówić pracownikowi prawa do urlopu wypoczynkowego ze względu na pobyt w rejonie objętym zakażeniem.

Koronawirus – zalecenia organów państwowych

WAŻNE! Należy powiadomić telefonicznie stację sanitarno-epidemiologiczną lub zgłosić się bezpośrednio do oddziału zakaźnego lub oddziału obserwacyjno-zakaźnego, jeśli w ciągu ostatnich 14 dni przebywało się w północnych Włoszech, Chinach, Korei Południowej, Iranie, Japonii, Tajlandii, Wietnamie, Singapurze lub Tajwanie i zaobserwowało się u siebie objawy takie jak: gorączka, kaszel, duszność oraz problemy z oddychaniem.

Zalecenia Ministerstwa Zdrowia i GIS dotyczące zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa:

• Częste i dokładne mycie rąk wodą z mydłem przynajmniej przez 30 sekund,
• Zakrywanie nos i ust podczas kaszlu (zaleca się noszenie maseczki, tylko w przypadku wystąpienia dolegliwości układu oddechowego),
• Zachowanie metra odległości od osoby wykazującej symptomy choroby,
• Unikanie dotykania nosa, oczu i ust,
• Zasięgnięcie porady lekarskiej w przypadku dolegliwości ze strony układu oddechowego.

Prawo pracy – sprawdź, jak możemy pomóc: