Leasing w zamówieniach obronnych

23 kwietnia 2022 r. weszła w życie długo oczekiwana Ustawa o obronie ojczyzny, czyli kompleksowy akt prawny, regulujący wszystkie aspekty związane z obronnością kraju. W ustawie znalazły się dwa przepisy, które stanowią bardzo istotną zmianę w systemie zamówień obronnych.

Nabywanie sprzętu wojskowego w formie leasingu

Na podstawie nowych przepisów wprowadzona została możliwość leasingu sprzętu wojskowego (art. 51 i art. 52).

Nie jest to żadne novum w skali Europy, czy nawet naszego regionu. Podobne rozwiązania są już stosowane w Niemczech (bsl Heron), Wielkiej Brytanii (samoloty transportowe C-17) oraz w Czechach i na Węgrzech (samoloty myśliwskie JAS-39 Gripen). W ostatnich latach leasing był i wciąż jest rozważany również jako model pozyskania nowoczesnego sprzętu wojskowego, chociażby przez Bułgarię czy Austrię.

Umowa leasingu

Nie wdając się w szczegółowe i teoretyczne rozważania leasing jest umową, na podstawie której finansujący (leasingodawca) zobowiązuje się nabyć określoną rzecz od zbywcy i oddać ją korzystającemu (leasingobiorcy) do używania przez określony czas w zamian za zapłatę wynagrodzenia rozłożonego na raty.

Do obowiązków finansującego zaliczyć należy więc nabycie rzeczy (w tym przypadku sprzętu wojskowego) i wydanie jej korzystającemu. Natomiast po stronie korzystającego powstaje z jednej strony obowiązek zapłaty finansującemu wynagrodzenia w postaci rat, a z drugiej – używanie rzeczy w sposób określony w umowie (lub w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy).

Jak wygląda leasing sprzętu wojskowego?

Ta nowa w polskim prawie instytucja została określona w dwóch, z pozoru krótkich, artykułach Ustawy o obronie ojczyzny. Ich treść jest dość ogólnikowa, lecz pozwala zorientować się jak będzie wyglądał sam mechanizm.

Finansującym, tj. leasingodawcą w tym przypadku będą mogły być spółki polskiego potencjału obronnego:

• Agencja Rozwoju Przemysłu,
• Polski Fundusz Rozwoju,
• agencje wykonawcze (w tym Agencja Uzbrojenia),
• inne państwowe osoby prawne.

Wymienione podmioty będą mogły pozyskiwać sprzęt wojskowy lub uzbrojenie zarówno od dostawców krajowych, jak i podmiotów zagranicznych. Dotyczy to także umów międzynarodowych (G2G), w tym, m.in. w ramach amerykańskiego programu Foreign Military Sales (FMS). Celem takiego nabycia będzie wyłącznie przekazanie sprzętu wojskowego Siłom Zbrojnym w leasing.

Innymi słowy, Siły Zbrojne (w skrócie SZ) w tym stosunku prawnym będą występowały jako korzystający (leasingobiorca).

Co istotne, ustawa wyłączyła możliwość tzw. leasingu bezpośredniego, tj. takiej umowy, w której role zbywcy sprzętu wojskowego i finansującego łączą się ze sobą. W uproszczeniu, w przypadku leasingu bezpośredniego to producent sprzętu oddawałby go do korzystania Siłom Zbrojnym.

Tym samym niezbędne jest ogniwo pośrednie w postaci odrębnego podmiotu finansującego, niebędącego producentem/zbywcą sprzętu wojskowego.

Przykład:

Polska spółka z Siemianowic Śląskich nie może wyleasingować bezpośrednio wojsku nowoczesnych kołowych transporterów opancerzonych. Będzie musiała je najpierw zbyć na rzecz innego podmiotu wymienionego w ustawie, a dopiero ten przekaże je siłom zbrojnym do korzystania.

Raty leasingowe za sprzęt wojskowy

Raty leasingowe będą pokrywane z budżetu państwa lub z Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, utworzonego w Banku Gospodarstwa Krajowego. Fundusz ten ma umożliwić zwiększenie finansowania nakładów na modernizację Sił Zbrojnych i innych zadań wynikających z programu rozwoju SZ RP ustanawianego przez MON.

W pierwszym przypadku samo nabycie sprzętu wojskowego, jak i wysokość oraz terminy spłaty rat leasingowych będą uzależnione od zgody wydanej przez Ministra Obrony Narodowej.

Nabycie sprzętu wojskowego to bardzo poważna inwestycja finansowa. Nie inaczej jest w przypadku jego zakupu przez finansującego celem oddania w leasing. Podmioty, które według nowych przepisów mają nabywać sprzęt celem jego oddania wojsku w leasing, mogą dysponować niewystarczającym do sfinansowania transakcji kapitałem. Z tego powodu ustawodawca przewidział możliwość dokapitalizowania ich przez inne podmioty publiczne zdefiniowane w prawie zamówień publicznych.

Dokapitalizowanie będzie mogło przyjąć formę:

1. nabycia udziałów lub akcji w spółkach polskiego przemysłu obronnego lub
2. dokonywania darowizn i wpłat na rzecz agencji wykonawczych, Agencji Rozwoju Przemysłu oraz Polskiego Funduszu Rozwoju, spółek sektora obronnego i innych państwowych osób prawnych.

Czasowy charakter leasingu sprzętu wojskowego

Umowa leasingu jest zawierana na czas określony. Ustawa nie definiuje jednak czasu leasingu sprzętu wojskowego, więc stanowi on część swobody zawierania umów.

Leasing sprzętu wojskowego nie powinien być traktowany jako podstawowy sposób zwiększania potencjału bojowego Sił Zbrojnych, lecz raczej jako rozwiązanie pomostowe i tymczasowe, które ma następujące cele:

• tymczasowe zwiększenie zdolności bojowych wojska,
• poznanie sprzętu, który został już zamówiony przez siły zbrojne w ramach tradycyjnych procedur,
• wypracowanie niezbędnych procedur logistycznych, obsługowych i taktyki użycia.

Zastosowanie takiego rozwiązania ma umożliwić szybką dostawę dostępnego sprzętu wojskowego w szczególności, gdy w międzyczasie trwają inne procedury mające na celu zakup docelowego sprzętu. Przykładowo Brytyjczycy wyleasingowali 4 samoloty transportowe C-17 traktując to jako rozwiązanie tymczasowe do czasu, gdy docelowe – przeznaczone dla nich samoloty – będą gotowe.

Po zakończeniu leasingu możliwe są dwa rozwiązania:

1. zwrot sprzętu lub
2. odkupienie sprzętu od leasingodawcy.

Fikcja prawna

Warto zwrócić uwagę na wprowadzoną nowymi przepisami fikcję prawną, zgodnie z którą przyjmuje się, że sprzęt wojskowy pozyskany w formie leasingu jest własnością Sił Zbrojnych RP. Celem takiej regulacji jest ułatwienie przeprowadzenia wszelkich procedur i postępowań zapewniających prawidłową eksploatację sprzętu takich jak rejestracja pojazdów lub statków powietrznych, dopuszczenie do poruszania się po drogach publicznych, umożliwienie i organizacja prac serwisowych i remontowych.

Pierwsza umowa leasingowa w Polsce

W październiku 2022 roku została zawarta pierwsza umowa leasingowa, na podstawie której polskie siły zbrojne będą mogły używać bezzałogowowców MQ-9A Reaper należących do lotnictwa amerykańskiego, do czasu dostawy zamówionych, już w ramach tradycyjnych procedur zakupowych, dronów w wersji MQ-9B.  

W najbliższych miesiącach możemy spodziewać się kolejnej umowy leasingowej, tym razem na śmigłowce bojowe AH-64E Apache, które również będą rozwiązaniem pomostowym, używanym do czasu otrzymania docelowych śmigłowców w ramach programu Kruk.

Czy leasing sprzętu wojskowego ma przyszłość?

Jakkolwiek leasing sprzętu wojskowego nie jest i nie powinien być traktowany jako główne i podstawowe źródło nowego wyposażenia Sił Zbrojnych, to samo jego wprowadzenie do porządku prawnego należy ocenić pozytywnie. Ta forma pozyskiwania uzbrojenia może uelastycznić cały program modernizacji technicznej SZ, usprawnić i skrócić proces wdrażania nowego, docelowego sprzętu.

Leasing może także służyć jako sposób na szybkie pozyskanie dodatkowego, dostępnego na rynku uzbrojenia w razie zajścia nagłej konieczności skokowego zwiększenia potencjału obronnego, np. w przypadku poważnego kryzysu międzynarodowego.

W mojej ocenie nadchodzące miesiące przyniosą kolejne, po wspomnianych już Reaperach, przykłady nabycia sprzętu wojskowego celem jego wyleasingowania wojsku, zwłaszcza, że w najbliższej przyszłości czekają nas duże zakupy obronne, głównie w USA i Republice Korei.

Prawo lotnicze i obronność – sprawdź, jak możemy pomóc: