Ochrona sygnalistów w projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Aktualnie w polskim Sejmie trwają prace nad projektem ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Jego celem jest przede wszystkim rozszerzenie podstaw odpowiedzialności przedsiębiorców za czyny zabronione. W projekcie ustawy przewidziano także regulacje chroniące osoby zgłaszające informacje o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu danego podmiotu, tzw. sygnalistów.

Zwiększenie ochrony sygnalistów

Autorzy projektu ustawy wskazują na analizy, z których wynika, że dotychczas obowiązujące uregulowania przewidziane m.in. Kodeksie pracy nie gwarantują właściwej ochrony przed represjami osobom sygnalizującym nieprawidłowości w firmach. W związku z powyższym zaproponowane zostały regulacje mające zagwarantować im odpowiednią swobodę działania, przez eliminację podstawowych zagrożeń związanych z działalnością sygnalistów, w tym utratę pracy.

Projektowane unormowania mają na celu skutkować wzmocnieniem przestrzegania zasad praworządności w praktyce funkcjonowania podmiotów zbiorowych. W uzasadnieniu projektodawcy zwracają uwagę, iż najistotniejszą i posiadającą największy ciężar nieprawidłowością, która może zostać zgłoszona przez sygnalistę, jest podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Podmiot zbiorowy – kto spełnia kryteria?

Do objęcia sygnalistów ochroną projekt ustawy obliguje tzw. podmioty zbiorowe. Zakres tego pojęcia będzie bardzo szeroki, będzie on bowiem obejmował:

• osoby prawne;
• jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną;
• spółki handlowe z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek;
• spółki kapitałowe w organizacji;
• podmioty w stanie likwidacji;
• przedsiębiorców niebędących osobami fizycznymi.

Projekt zakłada wyłączenie spod definicji podmiotu zbiorowego Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków.

Sygnalizowanie nieprawidłowości

W projekcie ustawy brak jest definicji „osoby zgłaszającej”. Określone zostało natomiast pojęcie „sygnalizowania nieprawidłowości”. Zgodnie z projektem organy podmiotu zbiorowego będą zobligowane do wyjaśniania zgłaszanych przez pracowników, członków organów, osób działających w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego informacji świadczącej o:

• podejrzeniu przygotowania, usiłowania lub popełnienia czynu zabronionego;
• niedopełnieniu obowiązków lub nadużyciu uprawnień przez:
  • organy podmiotu;
  • członków organów;
  • pełnomocników;
  • pracowników;
  • współpracowników;
  • kontrahentów,
• niezachowaniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach w działaniach organów podmiotu zbiorowego lub ww. osób,
• nieprawidłowościach w organizacji działalności podmiotu zbiorowego, które mogłyby prowadzić do popełnienia czynu zabronionego.

Środki ochrony

Zgodnie z projektem, organy podmiotu zbiorowego, a w szczególności wyznaczony organ podmiotu zbiorowego nadzorujący przestrzeganie zasad i przepisów regulujących działalność podmiotu, lub osoby sprawujące nadzór wewnętrzny dążyć będą do zapewnia sygnalistom ochrony co najmniej przed działaniami o charakterze:

• represyjnym;
• dyskryminacją;
• innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania.

Jeżeli w związku ze zgłoszonymi informacjami, doszłoby do działań odwetowych polegających na naruszeniu uprawnień pracowniczych wobec osoby zgłaszającej informacje lub do zakończenia stosunku pracy lub umowy wzajemnej z tą osobą, sąd na wniosek osoby, która zgłosiła te informacje, może orzec o:

• przywróceniu jej do pracy lub
• odszkodowaniu.

Sąd orzekając odszkodowanie w związku z naruszeniem uprawnień pracowniczych lub zakończeniem stosunku pracy, ustalać będzie jego wysokość na podstawie Kodeksu pracy. W uzasadnionych jednak wypadkach sąd będzie mógł orzec odszkodowanie za cały okres pozostawania bez pracy przez osobę zgłaszającą informację. Warunkiem jednak jest aby zgłoszone informacje były zasadne i mogły doprowadzić do zapobiegnięcia czynowi zabronionemu lub szybszego jego wykrycia. Spod ochrony wyłączeni zostaliby sprawcy czynu, chyba że osoby takie ujawniłyby podmiotowi zbiorowemu i organowi ścigania wszystkie istotne okoliczności czynu.

Należy zauważyć, że obowiązująca ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary weszła w życie kilkanaście lat temu, jednakże sądy wydały niewiele wyroków w oparciu o jej unormowania. Z uwagi więc na nieskuteczność funkcjonujących dotychczas unormowań, a także konieczność poprawy efektywności narzędzi służących zwłaszcza zwalczaniu poważnej przestępczości gospodarczej i skarbowej, zdaniem ustawodawcy niezbędne jest uchwalenie nowych przepisów.

Czytaj także: Sygnaliści – projekt dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii

Autor:

Sylwia Składzień
Radca prawny, Associate
TGC Corporate Lawyers

Ochrona sygnalistów – sprawdź, jak możemy pomóc: