Ograniczenie zatorów płatniczych – nowe przepisy

Od 2020 roku obowiązują wyższe odsetki za opóźnienie w transakcjach B2B oraz nowe kary od UOKiK dla nierzetelnych dłużników.

Od 1 stycznia 2020 r. w życie weszły przepisy mające na celu przeciwdziałanie zatorom płatniczym. W celu przeciwdziałania nieuczciwemu wydłużaniu terminów zapłaty ustawodawca zmienił m.in. ustawę z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Od nowego roku przybrała ona nazwę ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Nowelizacja wprowadziła również nowe uregulowania do Kodeksu postępowania cywilnego oraz Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Ograniczenie zatorów płatniczych – najważniejsze zmiany

• Wyższe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

Od 1 stycznia odsetki wynoszą 11,5% w skali roku, zamiast obecnych 9%, przy czym wysokość tych odsetek pozostaje powiązana ze stopą referencyjną NBP. Co ciekawe, niższe odsetki (9,5%) przysługują od podmiotu leczniczego.

• Skrócenie maksymalnych terminów płatności
  • Maksymalnie 60-dniowy termin płatności w transakcjach z dużym podmiotem

Nowa ustawa wprowadziła uprzywilejowanie sytuacji mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców w relacji z dłużnikiem będącym dużym przedsiębiorcą:

• zatrudniającym co najmniej 250 pracowników w ujęciu średniorocznym,
• generującym obrót przekraczający 50 mln EUR rocznie lub z sumą bilansową przekraczającą 43 mln EUR rocznie.

Od 2020 roku bezwzględnie zakazane jest zastrzeganie na rzecz dużego przedsiębiorcy w relacjach z mikro, małymi lub średnimi przedsiębiorcami terminu płatności przekraczającego 60 dni od momentu doręczenia faktury. Nie można więc, jak było do tej pory, powoływać się na zasadność wydłużenia terminu ponad 60 dni z uwagi na wolę obu stron i brak rażącego pokrzywdzenia wierzyciela. Co więcej, podmiot będący dużym przedsiębiorcą od 1 stycznia 2020 roku ma obowiązek złożyć w umowie handlowej oświadczenie, że przysługuje mu taki status.

Przy ustalaniu statusu przedsiębiorcy należy brać pod uwagę nie tylko indywidualne dane przedsiębiorstwa, ale również dane przedsiębiorstw powiązanych i partnerskich, w tym spółek z grupy kapitałowej. W związku z czym ustalenie kto jest dużym przedsiębiorcą może w konkretnych przypadkach nastarczać sporo problemów.

• Możliwość zerwania umowy z terminem płatności powyżej 120 dni

Zmiany dotknęły także umów, w których wierzycielem nie jest duży przedsiębiorca. Jeżeli termin zapłaty wskazany takich umowach przekracza 120 dni od momentu doręczenia dłużnikowi faktury, wierzyciel może taką umowę wypowiedzieć lub od niej odstąpić. Jest to dopuszczalne w sytuacji, gdy termin zapłaty został jednostronnie narzucony lub jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. W razie ewentualnego sporu, ciężar dowodu uczciwości terminu spoczywa na dłużniku. Przyjęte więc zostanie domniemanie nieuczciwości terminu zapłaty. Wierzycielowi zaś przyznane zostało roszczenie o ustalenie, że termin zapłaty był rażąco nieuczciwy. Można go dochodzić w terminie 3 lat od dnia, w którym zapłata nastąpiła lub powinna była nastąpić.

• Maksymalnie 30-dniowy termin płatności w transakcjach w podmiotem publicznym
  Kolejny bezwzględny zakaz wydłużania terminów zapłaty zaczął obowiązywać w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny. Termin zapłaty w takim umowach nie będzie mógł przekraczać 30 dni od momentu doręczenia faktury. W przypadku podmiotów leczniczych będzie to 60 dni.
• Podwyższenie zryczałtowanych kosztów dochodzenia wierzytelności

Jednolita dotychczas wysokość roszczenia wierzyciela z tytułu kosztów dochodzenia wierzytelności (40 EUR) została uzależniona od wysokości długu. Nowe stawki wynoszą:

• 40 EUR dla wierzytelności nie przekraczających 5 000 złotych.
• 70 EUR dla wierzytelności w przedziale 5 000 – 50 000 złotych.
• 100 EUR dla wierzytelności powyżej 50 000 złotych.

Co jednak bardzo istotne, Ustawa ograniczająca zatory płatnicze wprowadza mechanizm zapobiegający nadużywaniu prawa do rekompensaty w przypadku dokonania cesji wierzytelności na osoby trzecie (np. na firmy windykacyjne).

Czytaj także: Zmiany w uzasadnieniu orzeczeń i postępowaniu odwoławczym

• Kary UOKiK za należności powyżej 2 mln PLN w ciągu kolejnych 3 miesięcy

Prezes UOKiK od 2020 roku może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną, gdy kwota spóźnionych płatności przekracza 2 mln zł w ciągu trzech kolejnych miesięcy. Nie dotyczy to lat 2020 i 2021, w których limit ten wyniesie 5 mln zł. Wysokość kary zależeć będzie głównie od wartości niespełnionego świadczenia pieniężnego oraz upływu terminu wymagalności. Kara obliczana będzie według specjalnego algorytmu ustawowego. Zapłata wszystkich zaległości nie powoduje umorzenia postępowania przez UOKiK, a tylko obniżenie kary pieniężnej.

• Obowiązkowe sprawozdania o terminach zapłaty

Duzi przedsiębiorcy, których indywidualny przychód przekracza 50 mln EUR, oraz podatkowe grupy kapitałowe na mocy nowej ustawy mają obowiązek składania do ministerstwa ds. gospodarki sprawozdań o terminach zapłaty stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym.

• Nadmierne wydłużanie terminów zapłaty jako naruszenie prawa konkurencji

Ustawa ograniczająca zatory płatnicze wyraźnie wskazuje narzucenie nadmiernie długich terminów zapłaty jako czyn naruszający prawo konkurencji w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów oraz w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Tym samym stosowanie nieuczciwych terminów będzie stanowić czyn niedozwolony z tytułu, którego przedsiębiorca będzie mógł dochodzić roszczeń w oparciu o ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

• Ułatwienia w postępowaniu zabezpieczającym

Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego dotkną postępowania zabezpieczającego. W przypadku, gdy wierzyciel będzie dochodzić zapłaty należności z tytułu transakcji handlowej nie przekraczającej 75 000 złotych (a więc w przypadkach spraw rozpatrywanych przez sądy rejonowe), co do której przekroczenie terminu płatności wynosi co najmniej 3 miesiące, wierzyciel będzie zwolniony z obowiązku wykazywania interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Wystarczające będzie powołanie się na wskazane okoliczności. Powinno to znacząco ułatwić uzyskiwanie przez wierzycieli postanowień w przedmiocie zabezpieczenia, chociaż po zeszłorocznych zmianach w wysokości opłat komorniczych podnoszących koszty wykonania zabezpieczenia, wykorzystanie tego mechanizmu w dalszym ciągu może nie być powszechne.

Autorzy:

Michał Fatek
Aplikant radcowski
TGC Corporate Lawyers

Grzegorz Witczak
Dyrektor działu prawa gospodarczego i nieruchomości, Adwokat
TGC Corporate Lawyers

Michalina Gdula
Junior Associate
TGC Corporate Lawyers

Prawo gospodarcze – sprawdź, jak możemy pomóc: