Projekt ustawy o sygnalistach – sankcje za brak procedur lub ujawnienie nieprawdziwych informacji

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, implementującej przepisy unijnej dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dyrektywa 2019/1937), dalej ,,dyrektywa o sygnalistach”. Oprócz zapisów dotyczących ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości i naruszenia, znalazły się w nim także rozwiązania umożliwiające nałożenie sankcji zarówno na pracodawców, jak i samych sygnalistów. Jakie kary mogą grozić za naruszenie nowych przepisów?

Wdrożenie unijnej dyrektywy o sygnalistach – najważniejsze informacje

Zanim przejdziemy do omówienia przewidzianych w projekcie ustawy sankcji karnych, warto najpierw zapoznać się z kluczowymi z punktu widzenia pracodawców i sygnalistów informacjami.

Wewnętrzny system przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów – kto i kiedy musi wdrożyć?

Do stworzenia wewnętrznego regulaminu przyjmowania od sygnalistów zgłoszeń o nieprawidłowościach, w myśl przepisów, zobowiązani są co do zasady pracodawcy z sektora publicznego i prywatnego zatrudniający co najmniej 50 pracowników. Wyjątkiem są podmioty z sektora finansowego (np. banki, fundusze inwestycyjne, towarzystwa emerytalne, zakłady ubezpieczeń i domy maklerskie), dla których utworzenie wewnętrznego regulaminu przyjmowania zgłoszeń jest obowiązkowe bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 pracowników będą mogli dobrowolnie ustalić regulamin zgłoszeń wewnętrznych.

Regulamin wewnątrz organizacji ma określać w szczególności zasady zgłaszania nieprawidłowości i zakres działań, które należy podjąć w wyniku przekazanych informacji, a obowiązywać ma po upływie dwóch tygodni od podania go do wiadomości pracowników.

Zanim regulamin zacznie jednak obowiązywać, należy taki regulamin skonsultować z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników (jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa).

Kiedy ustawa o sygnalistach wejdzie w życie?

Termin na implementację unijnej dyrektywy do polskiego systemu prawnego mija 17 grudnia 2021 r. Proponowane przez Ministerstwo przepisy dotyczące sygnalistów mają wejść w życie po upływie 14 dni od daty ogłoszenia. Dla pracodawców w sektorze prywatnym, zatrudniających co najmniej 50 i mniej niż 250 pracowników realizacja obowiązku ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych zostanie wydłużona do dnia 17 grudnia 2023 r. Oznacza to, że w zasadzie podmioty zatrudniające będą miały bardzo mało czasu na implementację przepisów i przygotowanie niezbędnych procedur. W dalszej części wyjaśnimy jakie kary mogą grozić za niezastosowanie się do nowych regulacji.

Kto będzie organem centralnym przyjmującym zgłoszenia sygnalistów?

Zgłaszający nieprawidłowości mogą dokonywać zgłoszeń zewnętrznych bez uprzedniego zgłoszenia wewnętrznego, o którym mowa powyżej. W Polsce organem centralnym do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych dotyczących nieprawidłowości będzie Rzecznik Praw Obywatelskich. Zgłoszenia będą przyjmowane także przez inne organy publiczne (np. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów).

Ponadto, warto przypomnieć, że zgłoszenia dokonane przez sygnalistów będą mogły być anonimowe (gdy będzie to przewidziane w regulaminie zgłoszeń wewnętrznych lub procedurze zgłaszania naruszeń prawa organowi publicznemu).

Projekt ustawy o sygnalistach – jakie sankcje i dla kogo?

Obecnie projekt ustawy implementującej do polskiego prawa przepisy unijnej dyrektywy o sygnalistach jest jeszcze w trakcie konsultacji społecznych i międzyresortowych, ale zaproponowane zapisy już budzą szereg wątpliwości w środowisku pracodawców, zwłaszcza, że nowe obowiązki będą dotyczyły szerokiego grona podmiotów prywatnych i publicznych.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, ustawodawca proponuje zbyt krótkie vacatio legis, ale staje się ono jeszcze bardziej istotne dla podmiotów zatrudniających, biorąc pod uwagę przewidziane w projekcie sankcje karne.

Sankcje karne za brak procedur dotyczących przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów

Przygotowany projekt ustawy zawiera przepis (art. 60) wprowadzający sankcję karną – karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech – za nieustanowienie wewnętrznej procedury/systemu przyjmowania od sygnalistów zgłoszeń o nieprawidłowościach lub w sytuacji, gdy ustanowiona procedura jest niezgodna z postanowienia projektowanej ustawy.

I tu pojawia się kolejna wątpliwość, bowiem projektowane przepisy nie precyzują osoby w organizacji, która będzie podlegała odpowiedzialności karnej według proponowanego projektu ustawy, ale jedno wydaje się pewne, mianowicie, że w tym przypadku, w przeciwieństwie do kar za naruszenie przepisów ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych, sankcje nałożone będą na poszczególne osoby fizyczne zarządzające podmiotem, a nie na podmiot zatrudniający.

Zobacz także: Jak przygotować się do wdrożenia ochrony sygnalistów – obejrzyj nagranie z naszego webinaru

Kara dla sygnalisty za ujawnienie nieprawdziwych informacji

Proponowane w projekcie ustawy przepisy przewidują także kary dla sygnalistów, którzy dopuszczą się ujawnienia/zgłoszenia nieprawdziwych informacji. Sankcje w tym przypadku będą identyczne jak dla podmiotów zatrudniających, czyli kara grzywny, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat trzech.

Wyjaśnić jednak należy tutaj, co rozumie ustawodawca przez zgłoszenie nieprawdziwych informacji. Chodzi mianowicie o sytuacje, w których sygnalista świadomie zgłosi nieprawdziwe informacje /kłamstwo, a nie o sytuacje, gdy po dokonaniu weryfikacji okaże się, że zasygnalizowana nieprawidłowość nie stanowi naruszenia prawa.

Ponadto, projekt wprowadza również przepisy określające odpowiedzialność karną (taką samą jak dla sygnalisty) za czyny takie jak:

• utrudnianie dokonania zgłoszenia,
• podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty,
• naruszenie obowiązku zachowania poufności (ujawnienie danych dotyczących tożsamości osoby zgłaszającej nieprawidłowości).

Ochrona sygnalistów – sprawdź, jak możemy pomóc: