Rozwiązanie spółki bez likwidacji

Likwidacja spółki może nastąpić na wiele sposobów, istnieje jednak także sposób rozwiązania spółki bez uprzedniego postępowania likwidacyjnego. W jakich sytuacjach takie rozwiązanie może zostać zastosowane?

Podstawową metodą jest otwarcie likwidacji spółki (przez wspólników bądź sąd) i przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego. Krajowy Rejestr Sądowy ewidencjonuje jednak wiele podmiotów, które ani nie posiadają majątku ani nie prowadzanej działalności gospodarczej i nie wypełniają obowiązków sprawozdawczych. W związku z istnieniem takich podmiotów ustawodawca wyposażył sądy rejestrowe w narzędzie służące „oczyszczaniu KRS z martwych podmiotów”, co w praktyce oznacza możliwość rozwiązania spółki bez uprzedniego postępowania likwidacyjnego.

Kiedy można rozwiązać spółkę bez likwidacji?

Na mocy art. 25a ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym sąd rejestrowy wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku, gdy:

• oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Podstawa ta jest powiązana z art. 13 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: „Prawo Upadłościowe”). Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Sąd może zaś oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 2 Prawa Upadłościowego). Z kolei zgodnie z art. 361 ust. 1 pkt 1 Prawa Upadłościowego sąd umorzy postępowanie upadłościowe, jeżeli majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
• oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, tj. oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 Prawa Upadłościowego lub umorzenie nastąpiło w oparciu o art. 361 ust. 1 pkt 1 Prawa Upadłościowego;
• wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu – przy czym Sąd wyda takie postanowienie, gdy z danych zawartych w aktach rejestrowych wynika, że nie doprowadzi ono do złożenia wniosku o wpis do KRS lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe. Zakładany brak efektywności postępowania przymuszającego może być efektem braku (np. śmierci) organów, braku adresu czy nieefektywności grzywien;
• mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe – przy czym nie muszą to być dwa ostatnie lata obrotowe;
• mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KRS (przykładowo nie zgłosi aktualnego składu zarządu bądź aktualnego adresu siedziby spółki).

Wykreślenie podmiotu z KRS bez likwidacji

Sąd rejestrowy obligatoryjnie z urzędu wszczyna postępowanie o wykreślenie podmiotu bez przeprowadzenia likwidacji w razie zaistnienia którejkolwiek z podanych wyżej przesłanek. Postępowanie takie może wszcząć nawet gdy nie ma organu (zarząd) lub osób (np. komplementariusz) upoważnionych do reprezentacji podmiotu.

Co istotne, przepis nie określa w tym przypadku żadnej cezury czasowej, co oznacza, że postępowanie w sprawie rozwiązania podmiotu bez likwidacji teoretycznie może zostać wszczęte niezwłocznie po stwierdzeniu wystąpienia którejkolwiek z przyczyn wymienionych w omawianym przepisie art. 25a ustawy o KRS.

Trzeba jednak zauważyć, że nie każde postępowanie, które zostanie wszczęte w związku z powyższymi okolicznościami musi zakończyć się wykreśleniem podmiotu z KRS. Istotnym jest bowiem, że instytucja ta nie ma służyć do wykreślenia z Rejestru podmiotów, które nie wywiązują się z obowiązków aktualizacji własnych danych, lecz wykreślenie spółek, które faktycznie działalności nie wykonują. Tylko w przypadku braku jakiegokolwiek zbywalnego majątku przy jednoczesnym faktycznym zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej może dojść do wykreślenia danego podmiotu z KRS.

Jeżeli „martwy podmiot” istnieje i nie jest możliwe przeprowadzenie innej procedury rozwiązania podmiotu bez przeprowadzenia likwidacji (co jest możliwe w przypadku np. spółek jawnych), każdy kto wie o wystąpieniu takiej sytuacji, np. prezes czy wspólnik spółki może wnioskować o wszczęcie przez właściwy sąd rejestrowy odpowiedniej procedury z urzędu.

W zależności od sytuacji faktycznej, wniosek należy połączyć z wnioskiem o odstąpienie od postępowania przymuszającego do złożenia dokumentów, jakie obligatoryjnie winny być składane do rejestru na przestrzeni lat, gdyż jedną z przesłanek likwidacji i wykreślenia podmiotu z KRS jest, m.in. wydanie postanowienia o odstąpieniu od postępowania przymuszającego. Jeżeli sąd stwierdzi wystąpienie którejkolwiek z przesłanek wymienionych w ustawie, będzie musiał z urzędu wszcząć postępowanie, jednakże należy pamiętać, że nie jest w żaden sposób związany złożonym w tym zakresie wnioskiem.

Weryfikacja aktywności i posiadanego majątku

W toku postępowania Sąd Rejestrowy jest zobowiązany do wykonania szeregu obowiązków, bez których nie może dojść do skutecznego rozwiązania podmiotu bez likwidacji. Ma obowiązek ustalenia czy spółka jest aktywna oraz poinformować o wszczęciu postępowania poprzez dokonanie:

• zawiadomienia podmiotu wpisanego do rejestru o wszczęciu tego postępowania, wzywając go jednocześnie do wykazania, że faktycznie prowadzi działalność i że posiada majątek, ze wskazaniem jego składników, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania, z pouczeniem o skutkach braku odpowiedzi na wezwanie sądu,
• ogłoszenia o wszczęciu tego postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia także w dzienniku lub czasopiśmie oraz podać je do publicznej wiadomości w inny sposób, taki jaki uzna za odpowiedni; w przypadku braku organu uprawnionego do reprezentacji lub aktualnego adresu podmiotu wpisanego do rejestru ogłoszenie zastępuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania),
• zbadania czy podmiot w stosunku, do którego wszczęto postępowanie, posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność.

Realizując obowiązek ustalenia czy podmiot posiada zbywalny majątek i czy faktycznie prowadzi działalność, sąd rejestrowy może zwrócić się o udzielenie informacji do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych (przede wszystkim będą to: urząd skarbowy, ZUS, sąd wieczystoksięgowy, rejestr zastawów, CEPiK). Jest to regułą w przypadku, gdy podmiot, przeciwko któremu zostało wszczęte postępowanie nie udziela żądanych przez Sąd odpowiedzi. Nie są jednak przeszkodą do wykreślenia podmiotu ciążące na podmiocie wierzytelności – w podmiocie, którym nie ma majątku nie sposób upatrywać możliwości zaspokojenia wierzycieli.

Jeśli sąd rejestrowy ustali, że zbywalny majątek podmiotu istnieje lub faktycznie prowadzona jest działalność, umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Może to zrobić także, jeśli zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.

Zobacz także: Praca zdalna w Kodeksie pracy – nowy projekt ustawy

Majątek spółki rozwiązywanej bez likwidacji

Istotnym jest również, że w przypadku rozwiązania podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego ewentualnie pozostały po nim majątek przechodzi na rzecz Skarbu Państwa, który odpowiada względem wierzycieli wykreślonego podmiotu tym majątkiem. Roszczenia wierzycieli wygasają jednak w ciągu roku od dnia nabycia pozostałego po wykreślonym podmiocie majątku przez Skarb Państwa z mocy ustawy, jeśli w tym czasie nie będą dochodzone od Skarbu Państwa. Ponadto należy pamiętać, że jeśli przed rozwiązaniem spółki wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy (np. wyrok opatrzony klauzulą wykonalności) może wystąpić do Sądu o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności przeciwko Skarbowi Państwa. W klauzuli tej zastrzega się ograniczenie odpowiedzialności do majątku pozostałego po rozwiązanym bez likwidacji podmiocie.

Rozwiązanie spółki bez jej likwidacji kończy się wydaniem postanowienia o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego oraz wydaniem zarządzeń w przedmiocie wpisu do KRS informacji o rozwiązaniu podmiotu i wykreślającym podmiot z KRS. Wraz z wydaniem postanowienia o rozwiązaniu podmiotu następuje koniec bytu prawnego danego podmiotu, co wiąże się z brakiem konieczności wykonywania dodatkowych czynności, które należałoby wykonać przy zwykłej procedurze likwidacyjnej, np. dotyczących zamknięcia rachunku bankowego, wykreślenia z rejestru VAT, Regon, ZUS.

Autor:

Paweł Góra
Radca Prawny
TGC Corporate Lawyers

Prawo spółek – sprawdź, jak możemy pomóc: