Rząd przygotowuje zmiany w prawie upadłościowym

Dwudziestego piątego lipca 2018 r. opublikowany został na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw („Projekt”). Projekt jest na etapie konsultacji rządowych i nie został jeszcze skierowany do prac w Sejmie.

Nowa regulacja ma istotnie zmodyfikować niektóre regulacje odnoszące się do ogólnego postępowania upadłościowego, wprowadzić do przepisów regulujących upadłość osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą regulacje na wzór upadłości konsumenckiej oraz dodatkowo zmodyfikować przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej.

Wszystkie dowody w pierwszym piśmie procesowym

Projekt wprowadza istotne zmiany w zakresie zgłaszania wierzytelności do masy upadłości. Obecnie wierzytelności są zgłaszane sędziemu-komisarzowi, który następnie przekazuje je syndykowi. Zgodnie z proponowanymi zmianami wierzytelności mają być zgłaszane bezpośrednio do syndyka, już bez pośrednictwa sędziego-komisarza.

W obecnym stanie prawnym, wierzytelności zgłaszane po upływie terminu (wynoszącego 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości) co do zasady nie podlegają opłacie, chyba że sędzia-komisarz zobowiąże wierzyciela do złożenia zaliczki na koszty postępowania. Proponowane zmiany przewidują natomiast w takiej sytuacji obowiązek uiszczenia przez wierzyciel zaliczki w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez nagród z zysku. Rozwiązanie takie niewątpliwie uczuli wierzycieli na terminowość w zgłaszaniu swoich wierzytelności tak, by uniknąć dodatkowych kosztów związanych ze zgłoszeniem.

W tym kontekście powstaje pytanie, jak należy traktować zgłoszenia roszczeń z tytułu rękojmi. Mianowicie, zgodnie z Projektem w przypadku, gdy syndyk nie będzie prowadził przedsiębiorstwa upadłego, wierzytelności z tytułu rękojmi wynikające z umów zawartych przed ogłoszeniem upadłości co do zasady nie będą zaliczać się do kosztów postępowania upadłościowego, co oznacza, że będą stanowić normalne wierzytelności objęte koniecznością zgłoszenia. Projekt nie wyjaśnia jednak na jakim etapie powstanie obowiązek ich zgłaszania. Należy mieć bowiem na uwadze, że roszczenia z tytułu rękojmi są warunkowe i powstają z momentem ujawnienia się wad przedmiotu umowy. Stan taki może zaś nastąpić już po upływie terminu na zgłoszenie wierzytelności. Projekt nie precyzuje, czy w takim przypadku wierzyciel, by uniknąć konieczności uiszczania zaliczki z tytułu spóźnionego zgłoszenia, powinien zgłosić wierzytelność warunkową (jeszcze przed jej powstaniem), czy też czekać do momentu ujawnienia się wad. Jeżeli poczeka, to – jak wynika z literalnego brzmienia projektowanych przepisów – będzie obowiązany do uiszczania zaliczki, choć celowość takiego rozwiązania jest mocno wątpliwa.

Dalsze zmiany dotyczą wprowadzenia wyraźnej podstawy prawnej (nowy art. 240a) statuującej przerwanie biegu przedawnienia w przypadku dokonania zgłoszenia wierzytelności.

Na koniec należy zaakcentować zmianę wprowadzoną do przepisów regulujących sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w ramach likwidacji jego majątku i kwestię związanej z tym sukcesji praw i obowiązków związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem. Zgodnie z projektowanym art. 317 ust. 1a Prawa upadłościowego, nabywca przedsiębiorstwa upadłego będzie wstępował w prawa i obowiązki wynikające z umów dotyczących prowadzenia przedsiębiorstwa i wymienionych w umowie sprzedaży przedsiębiorstwa, jednakże druga strona takiej umowy będzie mogła odstąpić od niej w terminie 30 dni od obwieszczenia o sprzedaży przedsiębiorstwa. Regulacja w takim kształcie stanowi niewątpliwie ryzyko dla nabywcy przedsiębiorstwa, który – nie mając przed zawarciem umowy pewności, czy dany kontrahent zamierza kontynuować współpracę, czy też z niej zrezygnować – jest narażony na utratę kontrahentów, w tym np. kluczowych dostawców, gdyż Projekt nie różnicuje kategorii kontrahentów, którzy mogą od umowy odstąpić w takim trybie. Niewątpliwie regulację taką należy ocenić krytycznie, gdyż może spowodować zmniejszenie zainteresowania potencjalnych nabywców kupnem przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części, z uwagi na zmniejszenie pewności prawnej co do zakresu sukcesji praw i obowiązków związanych z prowadzeniem nabywanego przedsiębiorstwa.

Zmiany dotyczące upadłości osób fizycznych – przedsiębiorców

W materii upadłości osób fizycznych będących przedsiębiorcami (lub mającymi ogólną zdolność upadłościową, np. z tytułu bycia wspólnikiem jawnym w spółce osobowej) Projekt zakłada zbliżenie reguł tej upadłości do przepisów regulujących upadłość konsumencką. Wynika to już z samego nowego określenia celów postępowania upadłościowego, zgodnie z którym postepowanie wobec osób fizycznych należy tak prowadzić, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Tym samym cel postępowania wobec osób fizycznych w postaci ich oddłużenia będzie się odnosić nie tylko do upadłych konsumentów, ale również do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

W dalszej kolejności Projekt przewiduje kolejne wyłączenia z masy upadłości. Mianowicie, przy upadłości osoby fizycznej mającej na utrzymaniu inne osoby, do masy upadłości nie będą wchodziły dochody tej osoby fizycznej, które łącznie z dochodami innych osób pozostających na utrzymaniu upadłego, będą niższe na jednego członka gospodarstwa domowego niż kryterium dochodowe określone w przepisach o pomocy społecznej. Jedynie sędzia-komisarz, na wniosek syndyka, dłużnika lub wierzyciela, będzie mógł inaczej określić proporcję dochodów niewchodzących w skład masy upadłości.

Projekt zakłada również wprowadzenie do przepisów o ogólnym postępowaniu upadłościowym postanowienia, na mocy którego możliwe będzie wydzielenie upadłemu, z sumy pochodzącej ze sprzedaży lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, kwoty potrzebnej na opłacenie czynszu najmu lokalu mieszkalnego przez okres od 12 do 24 miesięcy.

Dalej zakłada się wprowadzenie dalszych możliwości oddłużenia upadłego będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. Osoba taka będzie mogła złożyć wniosek o oddłużenie nie tylko po wykonaniu planu spłaty (jak to jest obecnie), ale również w sytuacji, kiedy nie ustalono planu spłaty wierzycieli wskutek stwierdzenia, że sytuacja osobista upadłego w sposób oczywisty wskazuje, iż nie będzie on w stanie realizować jakichkolwiek spłat w ramach planu.

Projekt wprowadza ponadto maksymalny okres wykonywania planu spłaty, który wynosi 36 miesięcy. Po tym okresie sąd orzekać będzie o umorzeniu zobowiązań upadłego, o ile plan spłaty był rzetelnie wykonywany. Jeżeli jednak upadły doprowadził do stanu niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, to okres wykonywania planu spłaty może zostać znacznie wydłużony, aż do 84 miesięcy, co przedłuża czas, w jakim upadły jest zobowiązany zaspokajać roszczenia swoich wierzycieli.

Powyższe zmiany niewątpliwie zmierzają w kierunku zwiększenia ochrony niewypłacalnych osób fizycznych oraz uszczuplenia prawa wierzycieli.

Zmiany w zakresie upadłości konsumenckiej

Upadłość konsumencka – TGC Corporate Lawyers

Najistotniejsze zmiany Projekt wprowadza w zakresie upadłości konsumentów (tj. osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). Przede wszystkim wprowadzone ma zostać swoistego rodzaju postępowanie restrukturyzacyjne wzorowane na postępowaniu o zatwierdzenie układu przewidzianym przepisami Prawa restrukturyzacyjnego. Wszczęcie tego postępowania będzie uzależnione wykazaniem, że możliwości zarobkowe oraz sytuacja osobista upadłego wskazują na możliwość zawarcia układu z wierzycielami. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania będzie mógł złożyć dłużnik. Sąd z urzędu będzie również uprawniony do skierowania dłużnika do takiego postępowania, przy czym dłużnik ma prawo złożyć sprzeciw, który będzie dla sądu wiążący.

Ważną zmianą będzie określenie kolejności rozstrzygania wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w sytuacji, gdy wnioski takie zostaną złożone zarówno przez dłużnika, jak i wierzyciela. Projekt zakłada, że w pierwszej kolejności będzie rozpatrywany wniosek dłużnika, a w przypadku jego uwzględnienia wniosek wierzyciela pozostawia się bez rozpoznania. Ma to o tyle znaczenie, że w przypadku gdy upadłość została wszczęta na wniosek wierzyciela to wyłączeniu ulegały przepisy o umorzeniu zobowiązań dłużnika. Złożenie zatem konkurencyjnego wniosku przez dłużnika – już nawet po długim czasie od złożenia wniosku przez wierzyciela – będzie skutecznie blokować powstanie opisanych powyżej negatywnych konsekwencji dla dłużnika. Z powyższych względów proponowaną regulację należy ocenić jednoznacznie krytycznie. Zapewnia ona bowiem dłużnikowi nieuzasadnione uprzywilejowanie kosztem wierzycieli, których dodatkowo ogranicza w – już i tak niewielkich – możliwościach żądania pełnego zaspokojenia swoich należności.

Ponadto przewidziano możliwość zabezpieczenia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, co do tej pory nie było możliwe, a ponadto proponuje się wprowadzenie opcji umorzenia zobowiązań dłużnika bez ustalania planu spłaty, już na etapie wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, w sytuacji gdy upadły nie ma żadnego majątku a równocześnie nie dokonywał czynności bezskutecznych, nie wyzbywał się majątku, nie doprowadził do niewypłacalności lub istotnie nie zwiększył jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa oraz gdy jego sytuacja majątkowa wskazuje w sposób oczywisty, że jest trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Co więcej, oddłużenie będzie możliwe zawsze, jeżeli będzie to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Najistotniejszą jednak zmianą wydaje się być wyeliminowanie przepisu umożliwiającego sądowi oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w razie doprowadzenia do stanu niewypłacalności wskutek umyślnych lub rażącą niedbałych zachowań dłużnika. Wprowadzi to swoistego rodzaju kordon bezpieczeństwa nad dłużnikami, którzy będą mogli się zadłużać w sposób w zasadzie dowolny, bez ryzyka utraty szansy na nowy start w ramach przeprowadzenia wobec nich upadłości konsumenckiej.

Prawo upadłościowe i restrukturyzacja – sprawdź, jak możemy pomóc: