Tarcza 4.0 – nowe rozwiązania dla zamówień publicznych

Istotna część regulacji zawartych w Tarczy 4.0 jest dedykowana rynkowi zamówień publicznych. Jakie ułatwienia dla wykonawców zamówień publicznych i zamawiających wprowadziły nowe przepisy?

Jak wskazało Ministerstwo Rozwoju, wprowadzone w obszarze zamówień publicznych zmiany mają na celu obniżenie kosztu udziału firm w procedurach przetargowych, a także poprawę ich płynności finansowej na etapie realizacji umowy o udzielenie zamówienia publicznego.

Przetargi publiczne – najważniejsze zmiany

Obowiązek dokonania zmiany umowy o zamówienie publiczne:

W przypadku stwierdzenia przez Zamawiającego, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 uniemożliwiły należyte wykonanie umowy, dokonuje on w uzgodnieniu z wykonawcą zmiany umowy o zamówienie publiczne, w szczególności przez:

• zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części;
• zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych;
• zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy,

– o ile wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

Kiedy można zmienić umowę o zamówienie publiczne?

• Okolicznościami uzasadniającymi zastosowanie przedmiotowego przepisu będą np.:
• brak pracowników (spowodowany nie tylko zagrożeniem chorobą, ale i wyjazdami obywateli Ukrainy);
• załamanie się łańcuchów dostaw produktów, komponentów lub materiałów albo trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych;
• decyzje wydane przez GIS w związku z przeciwdziałaniem COVID-19;
• polecenia lub decyzje wydawane przez organy administracji rządowej związane z przeciwdziałaniem COVID-19;
• inne okoliczności, które uniemożliwiają lub w istotnym stopniu ograniczają możliwość wykonania umowy przez wykonawcę lub podwykonawców.

Postanowienie to niewątpliwie uzupełnia wcześniejszą regulację, która statuowała jedynie uprawnienie zamawiającego do dokonania zmiany umowy, a nie obowiązek, co należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Otwiera to w szczególności wykonawcom umowy zawartej w reżimie zamówień publicznych dochodzenia ustalenia przez sąd zmiany stosunku prawnego w trybie art. 189 k.p.c. w granicach przewidzianych w Tarczy antykryzysowej.

Zakaz potrącania kar umownych 

Przepis dotyczy kar umownych zastrzeżonych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności a także zakaz zaspokojenia tych kar z zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Zakaz obowiązuje w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii w związku z COVID-19 i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, o ile zdarzenie, w związku, z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Regulacja ta wpływa pozytywnie na kondycję i płynność finansową przedsiębiorców wykonujących zamówienia publiczne. Nie jest bowiem sytuacją wyjątkową, gdy przedsiębiorcy startując w przetargu publicznym zamierzają pokrywać bieżące wydatki związane z funkcjonowaniem i wykonywaniem zamówienia z otrzymywanych od zamawiającego zaliczek, a potrącenie ewentualnych kar umownych z takiego oczekiwanego finansowania może doprowadzić nawet do jego upadłości.

Brak obowiązku żądania wniesienia przez wykonawców wadium

Ten przepis może być stosowany, jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza tzw. progi unijne (5.350.000 EUR dla robót budowlanych, 139.000 EUR dla dostaw i usług dla zamówień w administracji centralnej, 214.000 EUR dla dostaw i usług dla zamówień w administracji samorządowej i 428.000 EUR dla dostaw i usług dla zamówień sektorowych). Postanowienie to było postulowane od czasu wystąpienia stanu epidemii związanej z COVID-19, w efekcie której wielu wykonawców uczestniczących w przetargach publicznych zetknęło się z problemem braku środków i możliwości wniesienia wadium. Skutkowało to dalszą, postępującą zapaścią gospodarczą przedsiębiorców, ograniczeniem konkurencyjności i stratami zamawiających, którzy musieli wybierać droższe oferty ze względu na brak tańszych alternatyw pochodzących od mniejszych podmiotów. Obecnie jest to jedynie uprawnienie zamawiających a nie ich obowiązek.

Obowiązek zamawiającego do dokonywania płatności wynagrodzenia w częściach lub udzielania zaliczek

Regulacja ta dotyczy wyłącznie umów w sprawie zamówienia publicznego zawieranych na okres dłuższy niż 12 miesięcy. Zgodnie z regulacjami Tarczy antykryzysowej 4.0 w celu realizacji tego postanowienia zamawiający ma obowiązek określić w umowie z wykonawcą procent wynagrodzenia wypłacanego za wykonanie poszczególnych jej części i określa, że procentowana wartość ostatniej części wynagrodzenia nie może wynosić więcej niż 50% wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy, a sama zaliczka nie może być mniejsza niż 5% wysokości należnego wykonawcy wynagrodzenia.

Regulacja ta szczególnie pozytywnie wpłynie na sytuację wykonawców realizujących usługi i dostawy, gdzie dotychczas brak był analogicznej regulacji (została ona określona wyłącznie w zakresie wykonywania robót budowlanych).

Zobacz także: Delegowanie pracowników – zmiana przepisów

Zmniejszenie granicy zabezpieczenia należytego wykonania umowy

Poprzez ustalenie jako zasady zabezpieczenia na poziomie maksymalnym 5% ceny całkowitej podanej w ofercie albo maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania zamawiającego wynikającego z umowy a jedynie wyjątkowo utrzymanie dotychczasowego poziomu 10%. Postanowienie to znacząco ograniczy koszty ponoszone przez wykonawców związanych z ustanawianiem zabezpieczeń.

Możliwość częściowego zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy po wykonaniu części zamówienia

Taka możliwość musi zostać jednak przewidziana w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Postanowienie to znacząco ograniczy koszty ponoszone przez wykonawców związanych z ustanawianiem zabezpieczeń.

Publikacja ogłoszenia o przetargu wyłącznie na stronie internetowej

Informacje o wszczęciu postępowania w trybie przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, partnerstwa innowacyjnego mogą być zamieszane wyłącznie na stronie internetowej (bez potrzeby zamieszczania w siedzibie zamawiającego). Dotychczasowe postanowienia w przedmiotowym zakresie były reliktem epoki sprzed cyfryzacji, którego utrzymywanie w dobie epidemii należy uznać jako zbyteczne.

Niestosowanie przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. ‒ Prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2019 oraz z 2020 r. poz. 288), do umów o zarządzanie PPK oraz umów o prowadzenie PPK:

Wartość zamówienia nie może jednak przekraczać progów unijnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 p.z.p.

Przepisy wprowadzone przez Tarczę antykryzysową 4.0 są dobrą wiadomością zarówno dla wykonawców, jak i zamawiających. Prowadzić będą do uproszczenia i usprawnienia procesów zawierania umów w sprawie zamówień publicznych, a także przyczynią się do ochrony realizacji zamówień publicznych przed negatywnymi skutkami epidemii COVID-19. Nowe przepisy poprawią także płynność na rynku zamówień publicznych, dzięki postanowieniom dotyczącym obowiązku płacenia wynagrodzenia w częściach lub udzielania zaliczek. Można żywić duże nadzieje, że wprowadzone regulacje znacząco poprawią obecne realia zamówień publicznych i przyspieszą zwalczanie recesji wynikającej ze stanu epidemii.

Prawo gospodarcze – sprawdź, jak możemy pomóc: