Ustawa o fundacji rodzinnej weszła w życie 22 maja 2023 r.

22 maja 2023 r. weszła w życia wyczekiwana ustawa o fundacji rodzinnej ułatwiająca wielopokoleniową sukcesję. Akt ten wprowadza do polskiego porządku prawnego instytucję fundacji rodzinnej będącej osobą prawną. Nowe przepisy mają chronić majątek rodzinnego przedsiębiorstwa oraz umożliwić firmom rodzinnym stabilną działalność po śmierci właściciela lub po jego przejściu na emeryturę. Czym jest fundacja rodzinna i jak ją założyć?

Za projekt Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej: Ustawa) odpowiadało Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Akt ten został podpisany przez prezydenta 6 lutego 2023 r. Ustawa wprowadza do polskiego porządku prawnego całkowicie nową instytucję (osobę) prawną jaką jest fundacja rodzinna, określając jej organizację i zasady funkcjonowania, w tym prawa oraz obowiązki fundatora i beneficjenta. Akt reguluje również sposób opodatkowania fundacji rodzinnej.

Czym jest i jaki jest cel działalności fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna to osoba prawna utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Ogólnie rzecz biorąc fundacja ma za zadanie chronić majątek rodzinnego przedsiębiorstwa, realizować wizję fundatora oraz zapewniać środki dla beneficjentów. Jej szczegółowy cel określany jest przez fundatora w statucie. 

Kto może zostać fundatorem, a kto beneficjentem fundacji rodzinnej?

Fundatorem fundacji rodzinnej może zostać:

• wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych,
• która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie.

Instytucja ta może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora, w tym także osoby niespokrewnione. Jeśli jednak jest zakładana na podstawie testamentu, wówczas może występować tylko jeden fundator.

Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne. Wykonywanie uprawnień fundator może być jednak powierzyć innej osobie poprzez określenie ich zakresu w statucie.

Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać:

• osoba fizyczna,
• organizacje pożytku publicznego oraz
• fundator.

Beneficjentami będą więc mogły być m.in. osoby spokrewnione z fundatorem. Możliwe będzie np. pokrywanie kosztów ich edukacji. Prawa i obowiązki beneficjenta są niezbywalne. Może on jednak zrezygnować z uprawnień. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień jest jednak jest równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.

Jak założyć fundację rodzinną?

1. Fundator składa oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim albo w testamencie.
2. Sporządzany jest statut określający reguły działania fundacji rodzinnej.
3. Sporządza się spis mienia.
4. Ustanawia się organy fundacji rodzinnej.
5. Następuje przekazanie majątku na fundusz założycielski
6. Dokonuje się wpisu fundacji rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestru fundacji rodzinnych.

Co należy określić w statucie fundacji rodzinnej?

Statut fundacji musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. W jego treści należy określić m.in.:

• nazwę
• siedzibę
• szczegółowy cel
• beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień
• wartość funduszu założycielskiego majątek w chwili utworzenia
• zasady działania organów fundacji
• przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu
• zasady zmiany statutu

Majątek fundacji rodzinnej

Do ustanowienia fundacji rodzinnej niezbędne będzie wniesienie przez fundatora mienia na pokrycie funduszu założycielskiego w kwocie co najmniej 100 000 zł. Fundator musi sporządzić spis wnoszonego mienia, którym mogą być pieniądze, papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.

Jaki jest zakres odpowiedzialności fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora?

Nadrzędną zasadą jest solidarność – fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiada ona także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. Odpowiedzialność fundacji rodzinnej ogranicza się jednak do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia (według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela). Sam fundator nie odpowiada za zobowiązanie fundacji.

Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą?

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą. Jej zakres jest jednak ograniczony. W ramach działalności gospodarczej fundacja rodzina może m.in.:

• zbywać mienie (o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia)
• wynajmować, dzierżawić lub udostępniać mienie do korzystania na innej podstawie
• przystępować do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach
• nabywać i zbywać papiery wartościowe, instrumenty pochodne i prawa o podobnym charakterze
• udzielać pożyczki spółkom kapitałowym (w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje), spółkom osobowym (w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik) oraz beneficjentom
• obracać zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej

Jakie są zalety fundacji rodzinnej?

Do najważniejszych korzyści ustanowienia instytucji fundacji rodzinnej należą:

• ułatwienie wielopokoleniowej sukcesji w firmie rodzinnej (możliwości planowania sukcesji z wyprzedzeniem)
• ochrona majątku firmy rodzinnej i utrzymanie go „w jednych rękach”
• finansowe zabezpieczenie członków rodziny
• korzystne rozwiązanie podatkowe
• efektywne zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie
• możliwość wycofania się przedsiębiorcy (fundatora) z aktywnego prowadzenia biznesu, bez utraty dochodów
• utrzymanie ciągłości działalności firmy rodzinnej po śmierci właściciela lub po jego przejściu na emeryturę
• oddzielenie spraw biznesowych i rodzinnych

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. poz. 326 z późn. zm.).

Prawo gospodarcze – sprawdź, jak możemy pomóc: