Zmiany w e-commerce w 2021 roku

Nowy rok przyniesie ze sobą istotne zmiany w obszarze e-commerce. Od 1 stycznia 2021 r. wejdą w życie przepisy znacznie zmieniające funkcjonowanie tego rynku w Polsce. Są one związane z przyznaniem niektórym przedsiębiorcom-osobom fizycznym statusu konsumenta.

Początkowo nowe regulacje miały zacząć obowiązywać od lipca 2019 r. Pandemia koronawirusa COVID-19 wpłynęła jednak na decyzję ustawodawcy co do odłożenia o pół roku wejścia w życie tych przepisów.

Jak więc zmieni się rynek e-commerce? Omawiane tu zmiany wprowadzą do polskiego porządku prawnego kategorię przedsiębiorcy-osoby fizycznej dokonującej czynności niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą. Osoba taka będzie mogła w niektórych sytuacjach korzystać z pewnych uprawień przynależnych do tej pory wyłącznie konsumentom.

Przedsiębiorca jako konsument

Nową kategorię podmiotów wyznaczać będą trzy czynniki. Pierwszym z nich będzie bycie osobą fizyczną. Drugim – prowadzenie działalności gospodarczej. Trzeci czynnik dotyczyć będzie związku zawieranej przez taką osobę umowy z profilem jej działalności gospodarczej.

Dwa pierwsze czynniki nie wymagają bliższego omówienia. Wystarczać więc będzie, że dana osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i jest wpisana do CEIDG.

Więcej problemów sprawia trzecia przesłanka. Przepisy formułują ją dość niejasno. Aby uzyskać status konsumenta umowa zawierana przez taką osobę nie będzie mogła mieć bezpośredniego związku z jej działalnością gospodarczą.  Z jej treści powinno przy tym wynikać, że umowa nie ma dla osoby fizycznej ją zawierającej charakteru zawodowego. Badanie zawodowego charakteru umowy powinno przy tym przebiegać przez porównanie jej przedmiotu z przedmiotem działalności wykonywanej przez osobę fizyczną (PKD) udostępnionym w CEIDG.

Analizując powyższą definicję trzeba uznać, że podstawowym wyznacznikiem przyznania przedsiębiorcy-osobie fizycznej niektórych uprawnień konsumenta, jest przedmiot działalności gospodarczej ujawniony w CEIDG. Przedmiot zawieranej umowy musi pokrywać się z przedmiotem działalności z CEIDG. Jeżeli więc mechanik samochodowy kupuje komputer czy agent ubezpieczeniowy bierze w leasing samochód, które to przedmioty służą im do wykonywania działalności, to co prawda umowa taka ma jest zawierana na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej, ale nie ma z nią bezpośredniego związku. Umowa taka nie będzie mieć dla przedsiębiorcy-osoby fizycznej zawodowego charakteru, albowiem ujawniony w CEIDG przedmiot działalności gospodarczej nie ma związku z przedmiotem umowy.

Pamiętać również należy, że osoba taka pozostaje przedsiębiorcą. Tylko w niektórych sytuacjach przyznane jej będą uprawnienia konsumenta. W sytuacji, gdy zawierana przez taką osobę umowa pokrywa się z ujawnionym w CEIDG przedmiotem działalności, to będzie ona traktowana w pełni jako przedsiębiorca. Jakiekolwiek uprawnienia konsumenta nie będą wtedy w stosunku do niej obowiązywać.

Ustawowe prawo odstąpienia od umowy

Polskie prawo – w ślad za regulacjami unijnymi – przewiduje uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy zawieranej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Prawo to można zrealizować w terminie 14 dni od otrzymania towaru lub zawarcia umowy (w przypadku umów o świadczenie usług). Prawo to nie może podlegać jakimkolwiek ograniczeniom. O jego przysługiwaniu konsumenta należy pouczyć. Brak pouczenia skutkuje możliwością odstąpienia w każdym czasie – aż do 12 miesięcy od zawarcia umowy.

Począwszy od nowego roku również omawiana w tym artykule kategoria przedsiębiorców-osób fizycznych zyska uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Sprzedawcy i usługodawcy będą zobowiązani do pouczenia takich osób o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy. Brak pouczenia będzie wywoływał takie same skutki, jak w przypadku konsumentów. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną będzie więc mógł odstąpić od umowy nawet w terminie roku od jej zawarcia.

Rękojmia

W stosunku do omawianej tu kategorii przedsiębiorców-osób fizycznych rozszerzone zostaną również uprawnienia wynikające z przepisów o rękojmi przy sprzedaży. W stosunku do takich osób stosowane będą bowiem przepisy szczególne regulujące uprawnienia konsumenta związane z rękojmią. Ponadto wyłączone zostanie stosowanie niektórych obowiązków nałożonych na przedsiębiorców w związku z korzystaniem z uprawnień rękojmianych.

Katalog najważniejszych uprawnień, jakie otrzymają przedsiębiorcy-osoby fizyczne dokonujące czynności niezwiązanej bezpośrednio z ich działalnością zawodową, jest następujący:

• jeżeli wada rzeczy ujawni się w ciągu roku od dnia jej wydania, przedsiębiorca-osoba fizyczna nie będzie musiał dowodzić, że wada lub jej przyczyna istniały w chwili wydania rzeczy. Będzie to objęte domniemaniem. Ciężar dowodu na obalenie tego domniemania będzie obciążał sprzedawcę;
• kupujący nie będzie miał obowiązku niezwłocznego zbadania rzeczy i stwierdzenia istnienia wad. Zaniechanie takiego badania nie będzie powodowało utraty uprawnień z rękojmi;
• od kupującego będzie zależeć, czy chce wymiany rzeczy na wolną od wad, czy usunięcia wad. Sprzedawca nie będzie mógł się sprzeciwić wybranemu przez kupującemu sposobowi realizacji uprawnień z rękojmi za wyjątkiem sytuacji, gdy wybrane przez kupującego rozwiązanie jest niemożliwe do zrealizowania albo wymagałoby poniesienia niewspółmiernie dużych trudności;
• w przypadku złożenia przez kupującego oświadczenia o wyborze danego uprawnienia (wymiana rzeczy, naprawa, obniżenie ceny), brak reakcji sprzedawcy w terminie 14 dni od otrzymania takiego oświadczenia będzie równoznaczny z akceptacją żądania kupującego;
• bieg terminu przedawnienia roszczeń kupującego nie będzie mógł się zakończyć przed upływem 2 lat od dnia nabycia rzeczy (5 lat w przypadku nieruchomości);
• publiczne zapewnienia sprzedawcy o właściwości towarów (np. wyrażone w reklamie) będą traktowane na równi z zapewnieniami złożonymi bezpośrednio kupującemu.

Cały czas będzie istnieć jednak możliwość wyłączenia lub ograniczenia rękojmi w drodze umowy.

Z kolei kontrahent kupującego, w przypadku, gdyby ten ostatni skorzystał z uprawnień rękojmianych w związku ze niespełnianiem przez rzecz właściwości, o których publicznie zapewniono (np. w reklamie), będzie miał roszczenie zwrotne w stosunku do osób, od których sam nabył rzecz, jeżeli wady rzeczy były spowodowane ich zachowaniem. Roszczenie to będzie obejmować szkodę, jaką sprzedawca poniósł przez to, że musiał zrealizować roszczenia z rękojmi.

Zobacz także: Nagrywanie i elektronizacja czynności notarialnych

Klauzule abuzywne

Ostatnią ważną zmianą jest rozszerzenie stosowania postanowień o niedozwolonych klauzulach umownych na omawianą w niniejszym artykule kategorię przedsiębiorców-osób fizycznych. Tym samym postanowienia nieuzgodnione indywidualnie z klientem (tj. w szczególności takie zamieszczone w regulaminach, czy ogólnych warunkach umów), będą mogły być uznane za niewiążące przedsiębiorcę. Będzie to uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek: naruszenia dobrych obyczajów przez dane postanowienie oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta. Wyjątkowo, gdy dane postanowienie będzie dotyczyć głównych świadczeń stron (np. w umowie sprzedaży będzie to zapłata ceny oraz wydanie rzeczy), to taka klauzula nie będzie mogła zostać uznana za niedozwoloną.

Stosowanie takich klauzul będzie podlegać kontroli ze strony sądów powszechnych. Jest to tzw. kontrola incydentalna. Stosowana jest przez sąd na potrzeby konkretnego sporu cywilnego. W takim przypadku sąd może uznać, że dane postanowienie nie wiążę i w związku z tym albo cała umowa jest nieważna albo tylko niektóre z jej postanowień nie mogą być stosowane w stosunkach między stronami.

Nie znajdzie natomiast zastosowania kontrola abstrakcyjna, sprawowana przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Przepisy nie przewidują bowiem rozszerzenia kompetencji tego organu w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów również na przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. Nie będzie zatem istnieć możliwość nałożenia administracyjnych sankcji finansowych na podmiotu stosujące wobec przedsiębiorców klauzule abuzywne.

Wpływ zmian na e-commerce

Powyżej zasygnalizowane zmiany niewątpliwie będą miały wpływ na branże e-commerce. Rozszerzenie ochrony konsumenckiej na niektóre kategorie przedsiębiorców przysporzy sklepom internetowym dodatkowych obowiązków związanych z weryfikacją, czy umowa zawierana przez przedsiębiorcę-osobę fizyczną jest, czy nie jest związana bezpośrednio z jego działalnością zawodową.

Nasuwa się pytanie, czy samo odebranie oświadczenia od takiej osoby, że dana umowa wchodzi lub nie w zakres jej działalności zawodowej będzie wystarczające? Wydaje się, że nałożenie na przedsiębiorców z branży e-commerce obowiązku każdorazowej weryfikacji danej umowy z przedmiotem działalności kontrahenta ujawnionym w CEIDG jest zbyt daleko idące. Często nie byłoby to wręcz możliwe, biorąc pod uwagę automatyzację transakcji zawieranych na rynku e-commerce.

To, co jednak przedsiębiorca działający w tej branży uczynić powinien, to przegląd istniejącej dokumentacji, takiej jak regulaminy, wzoru umowne czy ogólne warunki umów. Dokumenty te będzie należało dostosować do nowej rzeczywistości prawnej. W szczególności konieczne będzie w nich odzwierciedlenie nowej kategorii nabywców – przedsiębiorców-osób fizycznych dokonujących czynności niezwiązanej bezpośrednio z ich działalnością zawodową.

O dostosowanie dokumentacji warto zadbać jak najszybciej. Kancelaria TGC Corporate Lawyers oferuje pomoc w zakresie przeglądu oraz dostosowania stosowanej dokumentacji.

Autorzy: 

Grzegorz Witczak                  
Dyrektor Działu Prawa Gospodarczego i nieruchomości, adwokat
TGC Corporate Lawyers

Michał Fatek
Radca Prawny
TGC Corporate Lawyers

Prawo gospodarcze – sprawdź, jak możemy pomóc: