Projekt ustawy o ochronie sygnalistów przyjęty. Jakie rozwiązania przewiduje?

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Jest to kolejna odsłona przepisów w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Jakie rozwiązania wprowadza?

Ustawa o ochronie sygnalistów – kluczowe założenia przyjętego projektu

Nowa ustawa ma zapewnić ochronę sygnalistom, czyli osobom pracującym zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym zgłaszającym naruszenia prawa, dokonującym ujawnienia informacji lub uzasadnionych podejrzeń dotyczących naruszenia prawa, którzy uzyskali informacje na temat naruszenia w kontekście związanym z pracą. Przepisy ustawy stanowią transpozycję Dyrektywy 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii do swojego porządku prawnego. Poniżej prezentujemy główne założenia projektu ustawy z 2 kwietnia 2024 r.

Trzy sposoby zgłaszania naruszeń

Zgłoszenia naruszeń lub ujawnienia informacji będą mogły być przekazywane przez sygnalistów za pomocą:

• wewnętrznych kanałów zgłoszeń (tworzonych przez podmioty prywatne i publiczne);
• zewnętrznych kanałów zgłoszeń (do odpowiednich organów państwa);
• ujawnienia publicznego (w szczególnie określonych przypadkach).

Wymagania dotyczące utworzenia wewnętrznych i zewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń oraz zasad dokonywania ujawnienia publicznego zostały szczegółowo określone w przepisach ustawy. I tak, na przykład wewnętrzna procedura, którą wdrożą podmioty sektora publicznego i prywatnego, które według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniają co najmniej 50 osób, będzie musiała zostać uzgodniona z zakładowymi organizacjami związkowymi lub z przedstawicielami pracowników.

Kanały zewnętrzne mają natomiast służyć dokonywaniu zgłoszeń naruszeń prawa do odpowiednich organów państwa. Projekt ustawy zakłada wyznaczenie krajowego organu łączącego udzielanie wsparcia osobom zgłaszającym naruszenia prawa oraz przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych.

Sygnalista nie tylko z umową o pracę

Ochroną zostanie objęty sygnalista, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby, m.in.:

• umowa o pracę,
• umowa cywilnoprawna,
• prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną,
• kontrakt menedżerski,
• wolontariat,
• staż,
• praktyka
• służba wojskowa.

Ochrona przysługiwać będzie także osobie świadczącej pracę na rzecz podmiotów, z którymi podmiot prawny utrzymuje relacje gospodarcze – wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy oraz innym sygnalistom zgłaszającym informacje o naruszeniach takim jak – akcjonariusze, wspólnicy, prokurenci, członkowie organów (zarząd, rada nadzorcza).

Ponadto, ochroną będą objęci również sygnaliści dokonujący zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub gdy taki stosunek już ustał.

Rzecznik Praw Obywatelskich instytucją wspierającą sygnalistów

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) będzie instytucją odpowiedzialną za udzielanie informacji i wsparcia zgłaszającym naruszenia prawa oraz za przyjmowanie tzw. zgłoszeń zewnętrznych. W przypadku zgłoszeń zewnętrznych RPO ma m.in. dokonywać ich wstępnej weryfikacji, a następnie kierować sprawę do instytucji publicznej właściwej do jej merytorycznego zbadania.

Ochrona przed działaniami odwetowymi

W przypadku, gdy wobec sygnalisty podjęte zostanie działanie o charakterze odwetowym, sygnaliści będą mieli prawo dochodzenia odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku (obecnie jest to kwota 7155,48 PLN). Poprzedni projekt zakładał odszkodowanie w wysokości 12-krotności przeciętnej płacy.

Ponadto, W związku z dokonaniem zgłoszenia przez sygnalistę, nie będzie można sygnalisty pociągnąć do odpowiedzialności, w tym także do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub odpowiedzialności za szkodę dotyczącą naruszenia praw innych osób. Chodzi w szczególności o prawa autorskie, przepisy o ochronie danych osobowych oraz obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa.

Ustawa o ochronie sygnalistów – vacatio legis

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 3 miesiącach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od daty ogłoszenia.

Ochrona sygnalistów – jak możemy pomóc?

Oferujemy kompleksowe wsparcie w implementacji efektywnego systemu zgłaszania nadużyć, audytów działalności przedsiębiorstwa oraz opracowywania i dostosowywania niezbędnych procedur.

Dowiedz się więcej: Ochrona sygnalistów – kancelaria prawna TGC