Nowelizacja KPC – zmiany w procedurze cywilnej po 1 lipca 2023 r.

1 lipca 2023 r. wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego mająca charakter naprawczy względem noweli KPC z 2019 r. Głównym celem zmian jest usprawnienie przebiegu postępowania cywilnego. Co zmieni się w procedurze cywilnej po wejściu w życie nowych przepisów?

Jaki jest cel nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego?

Uchwalenie nowelizacji KPC, tj. Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, ma na celu:

• przyspieszenie postępowania sądowego
• uproszczenie obowiązujących procedur
• ułatwienie stronom i pełnomocnikom kontaktu z sądem
• ułatwienie konsumentom dochodzenia swoich praw na drodze sądowej
• wypełnienie zidentyfikowanych luk w obowiązującym systemie prawnym

Zmiany we właściwości rzeczowej sądów

Nowelizacja KPC podnosi próg kwotowy wartości przedmiotu sporu determinującej właściwość rzeczową sądu okręgowego z 75 000 zł do 100 000 zł. Zmiana nie dotyczy jednak spraw o alimenty, naruszenie posiadania oraz ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, jak i spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Nowe zasady będą miały zastosowanie do spraw, które wpłyną do sądu już po wejściu w życie nowelizacji.

Pełnomocnictwo do doręczeń – nowy rodzaj pełnomocnictwa

Nowelizacja KPC prowadza instytucję „pełnomocnictwa do doręczeń” (art. 88 § 2 k.p.c.), czyli czynności procesowej polegającej na odbiorze korespondencji sądowej ze skutkiem doręczenia stronie. Pełnomocnictwo to będzie można udzielić każdej osobie fizycznej – a nie tylko profesjonalnemu pełnomocnikowi.

Zmiany w strukturze pism procesowych wznoszonych przez pełnomocników

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 128¹ k.p.c. pisma procesowe wnoszone przez stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej będą musiały zawierać wyraźnie wyodrębnione:

• oświadczenia
• twierdzenia
• wnioski (w tym wnioski dowodowe)

Ważne: jeżeli pismo procesowe złożone przez profesjonalnego pełnomocnika będzie zawierało uzasadnienie, to wnioski dowodowe zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu nie będą wywoływać skutków, jakie ustawa wiąże ze złożeniem ich przez stronę.

Wnioski dowodowe powinny być więc zamieszczane w treści petitum, co ma zwiększyć przejrzystość pism procesowych, usprawniając tym samym przebieg procesu.

Pismo procesowe, które nie spełnia powyższych zasad nie wywoła żadnych skutków. W efekcie wnioski dowodowe będą mogły być całkowicie pominięte.

Ogólne wymogi formalne pisma procesowego bez zmian

Zgodnie z art. 126 k.p.c. pismo procesowe, by mogło wywołać skutki prawne, musi zawierać m.in.:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane
• imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników
• oznaczenie rodzaju pisma
• osnowę wniosku lub oświadczenia
• wskazanie faktów i dowodów popierających te fakty
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika
• wymienienie załączników

Uregulowanie postępowania z udziałem konsumentów

Nowelizacja KPC wprowadza nowy rozdział w zakresie spraw o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi (jeżeli konsument ten jest stroną postępowania). Powództwo będzie mogło być wytoczone przez konsumenta przed sąd właściwy dla swojego miejsca zamieszkania. Nowe przepisy przewidują również możliwość wystąpienia z powództwem także wobec przedsiębiorcy, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorców, którzy zaniechają próby ugodowego zakończenia sporu lub będą w niej uczestniczyli w złej wierze, sąd będzie mógł obciążyć kosztami procesu, a nawet podwyższyć je dwukrotnie. Ponadto przedsiębiorca będzie zobowiązany do przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie lub w odpowiedzi na pozew w terminie nie krótszym niż 2 tygodnie.

Jakie jeszcze zmiany wprowadza nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego?

Do innych zmian przewidzianych w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, która wchodzi w życie 1  lipca 2023 r., należą m.in.:

• wyrażenie poglądu co do prawa i faktów przy udzieleniu pouczenia przez sędziego nie będzie okolicznością uzasadniającą wykluczenie sędziego ze składu (art. 49 § 2 k.p.c.)
• zobligowanie sądu do orzekania z urzędu o obowiązku zapłaty odsetek (art. 98 § 11 k.p.c.)
• umożliwienie stronom zawarcie ugody przed mediatorem również w sprawach innych roszczeń aniżeli objęte pozwem (art. 183¹³ § 2 k.p.c.)
• możliwość skierowania sprawy na posiedzenie niejawne, jeżeli w danej sprawie nie udało się rozwiązać sporu w sposób ugodowy, a zgromadzony materiał dowodowy jest wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy (art. 205⁵ § 1¹ k.p.c.)
• postanowienia wydane w toku posiedzenia przygotowawczego ogłaszane będą w obecności stron i nie będą podlegały doręczeniu (art. 205⁵ § 2¹ k.p.c.)
• niedopuszczalne będzie ponowne wniesienie skargi o wznowienie postępowania w tej samej sprawie przez tę samą stronę oraz opartej na tych samych podstawach, chyba że okoliczności sprawy wykluczają taką ocenę (art. 410¹ k.p.c.)
• złagodzenie rygorów dotyczących udziału w posiedzeniu przygotowawczym oraz dopuszczenie możliwości poprzestania na wezwaniu do udziału w posiedzeniu przygotowawczym jedynie pełnomocników stron (art. 205⁴ k.p.c.)
• umożliwienie sądowi zamknięcia rozprawy na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przyczyni się to do sprawniejszego rozpoznania sprawy, a wyznaczanie kolejnych posiedzeń będzie zbędne (art. 224 § 3 k.p.c.)
• poszerzenie katalogu postanowień sądu drugiej instancji, na które przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu (art. 394² § 11 k.p.c.)
• uniemożliwienie ponownego wniesienia skargi o wznowienie postępowania w tej samej sprawie przez tę samą stronę oraz opartej na tych samych podstawach, chyba że okoliczności sprawy wykluczają taką ocenę (art. 410¹ k.p.c.)
• w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 4000 złotych uzasadnienie wyroku może ograniczać się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505⁸ § 4 k.p.c.)
• w postępowaniu egzekucyjnym, gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, sąd będzie z urzędu uzasadniał i doręczał wraz z uzasadnieniem postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 766¹ § 1 k.p.c.)

Cel zmian i ich potencjalne skutki

Oczywistym celem zmian jest przyspieszenie postępowania sądowego z uwagi na liczne skargi na jego przewlekłość. Tym niemniej duża część z wprowadzonych wcześniej, jak i obecnie zmian jest kontrowersyjna, gdyż jako priorytet stawiają upraszczanie i przyśpieszanie postępowania sadowego kosztem jego jakości, wszechstronności i zasady jego bezpośredniości. Rozszerza to możliwość orzekania przez Sąd wyłącznie na podstawie przedłożonych dokumentów i to na posiedzeniu niejawnym w składzie jednoosobowym.

Trudno założyć, aby przy tak skomplikowanych i licznych zmianach osoby fizyczne i przedsiębiorcy „poradzili” sobie z jakimkolwiek postępowaniem przed sądem bez wsparcia profesjonalnego pełnomocnika, nie narażając się przy tym na nieodwracalne negatywne skutki procesowe.

Należy się więc liczyć z tym, że w niedługim czasie ustawodawca dostrzeże niedogodności spowodowane wprowadzonymi zmianami i rozważy kolejną nowelizację postępowania sądowego.