Nowelizacja KSH – istotne zmiany w transgranicznych przekształceniach i podziałach spółek

W połowie września 2023 r. w życie wszedł znowelizowany Kodeks Spółek Handlowych. Nowe przepisy wprowadziły do polskiego prawa spółek szereg istotnych rozwiązań. Jakie zmiany przewidział ustawodawca? Jak wpłyną one na sytuację polskich przedsiębiorców? 

owelizacja przepisów Kodeksu Spółek Handlowych, która weszła w życie 15 września 2023 r. dotyczy implementacji przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek oraz działalności grupy spółek a także dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r., zmieniającą dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek.  

Służy ona także wykonaniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-106/16 Polbud Wykonawstwo, w którym podkreślono, że swoboda przedsiębiorczości wynikająca z art. 49 TFUE obejmuje zapewnienie spółkom możliwości przeniesienia siedziby z jednego państwa członkowskiego do drugiego bez przeprowadzenia likwidacji spółki, wymaganej dotychczas wprost przez art. 270 pkt 2 Kodeksu Spółek handlowych (KSH).  

Wejście w życie nowych przepisów stanowi kolejny etap implementacji tzw. pakietu prawa spółek i odnosi się do transgranicznych oraz krajowych operacji reorganizacji spółek. 

Nowelizacja KSH – najważniejsze zmiany 

Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące zmian, które weszły w życie. 

Nowe operacje transgraniczne 

Na mocy zmian, do prawa polskiego wprowadzone zostały nowe typy operacji transgranicznych. Obecnie po wprowadzonych zmianach katalog sposobów podziałów w art. 529 KSH przedstawia się następująco: 

Rodzaje podziałów: 

1) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały albo akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie); 

2) przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez zawiązanie nowych spółek); 

3) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących i nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki); 

4) przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących, nowo zawiązanych lub spółki dzielonej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez wydzielenie); 

5) przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona (podział przez wyodrębnienie). 

Ostatni rodzaj podziału to nowość w KSH. Część majątku spółki dzielonej zostaje przeniesiona na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę, natomiast udziały lub akcje w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej obejmuje spółka dzielona (a nie wspólnicy spółki dzielonej jak w przypadku wydzielenia). Podział ten został wprowadzony do operacji krajowych i transgranicznych. Jest to umożliwienie przeniesienia majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki. Może to pozwolić na przeprowadzenie operacji podobnej w skutkach do przekształcenia oddziału przedsiębiorcy zagranicznego w spółkę kapitałową, przy zachowaniu sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków. Na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów nie było to możliwe. 

Przewidywane typy podziałów zawierają w sobie regulacje zbliżone do obecnie funkcjonujących rozwiązań w prawie spółek, w ramach procedury połączenia transgranicznego (tj. w zakresie przenoszenia aktywów pomiędzy spółkami w ramach różnych jurysdykcji, zdobywania zaświadczeń itp.).  

Przekształcenia transgraniczne  

W odniesieniu do przekształceń transgranicznych nowe regulacje przewidują możliwość przekształcenia spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej w jedną ze spółek prawa innego z państw członkowskich z jednoczesnym przeniesieniem siedziby spółki z krajów UE do Polski lub z Polski zagranicę. Tym samym przeniesienie spółki do innego kraju członkowskiego nie będzie musiało wiązać się już z przeprowadzeniem procesu likwidacyjnego.  

Ponadto wprowadzono także szereg zmian w zakresie zasad dotyczących wymogów formalnych połączeń transgranicznych, a w celu zapewnienia transparentności ustanowiono wymóg przedstawienia harmonogramu operacji transgranicznej. Uszczegółowiono także wymogi proceduralne, w związku z badaniem danej operacji transgranicznej, zmierzającej do wydania zaświadczenia o jej zgodności z prawem.  

W wyniku przekształcenia spółka będzie mogła zmienić formę prawną na tę odpowiadającą jej aktualnej formie pod prawem obcym (np. przekształcenie polskiej spółki z o.o. na niemiecką GmbH).  

Zmiany przepisów dotyczące spółki komandytowo-akcyjnej 

Obecnie istniejące regulacje dotyczące reorganizacji spółek zostały rozszerzone. Celem zmian jest umożliwienie spółce komandytowo-akcyjnej uczestniczenie w procesach połączenia, jako spółka przejmująca albo nowo zawiązana. W procesach podziału – jako spółka dzielona. Popularne spółki komandytowo-akcyjne będą miały teraz prawo uczestniczyć w procesach reorganizacyjnych na szeroką skalę. 

Nowy rodzaj uproszczonego połączenia 

Do regulacji krajowych wprowadzony został również nowy typ łączenia spółek o charakterze uproszczonym. W założeniu połączenie to może być przeprowadzone bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach. 

Kontrola legalności danej operacji transgranicznej  

W ramach zmian, znaczącemu rozszerzeniu uległa kontrola legalności operacji transgranicznych w postaci instytucji wydawania zaświadczenia o zgodności takiej operacji z prawem polskim (dotychczas obowiązującej na gruncie połączeń transgranicznych). 

Rozszerzenie zakresu badania zgodności z prawem operacji transgranicznej, powiązane z klauzulą nadużycia spowoduje, że kontrola będzie miała interdyscyplinarny charakter, obejmujący kwestie: rejestrowe, podatkowe, pracownicze i karne. W badanie zgodności będzie zaangażowany nie tylko sąd rejestrowy, ale także inne wyspecjalizowane organy, m.in. podatkowe. 

Organem właściwym w sprawie wydawania opinii o zgodności danej operacji transgranicznej z przepisami prawa podatkowego jest Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Szef KAS będzie wydawać opinię na wniosek złożony przez zarząd spółki, co nie będzie wymagało jednak wystąpienia przez zarząd spółki z odrębnym wnioskiem. Przedmiotowy wniosek o wydanie zaświadczenia zostanie przesłany do Szefa KAS przez sąd rejestrowy niezwłocznie po jego złożeniu przez zarząd spółki. 

Ochrona wspólników, pracowników i wierzycieli 

Wprowadzone zostały szerokie mechanizmy ochronne poszczególnych grup, których interesy bezpośrednio związane mogą być z planowaną operacją transgraniczną. Do najważniejszych z nich należy możliwość składania uwag do planu operacji transgranicznej i obowiązek sporządzenia sprawozdania dotyczącego jej skutków dla konkretnej chronionej grupy.  

 Ochrona wierzycieli  

Zasadniczym sposobem ochrony wierzycieli podczas operacji transgranicznych jest możliwość zwrócenia się o ustanowienie zabezpieczeń w terminie miesiąca od ujawnienia lub udostępnienia planu takiej operacji. Co istotne, wierzyciele powinni uwiarygodnić, że dana operacja transgraniczna wpływa negatywnie na zaspokojenie ich roszczeń, a zabezpieczenia uzyskane od spółki są niewystarczające. Wykonanie zabezpieczenia jest przy tym uzależnione od skuteczności operacji transgranicznej. 

Ochrona wspólników  

Podstawowym instrumentem służącym ochronie wspólników głosujących przeciwko danej operacji transgranicznej jest prawo wyjścia ze spółki. Uprawnienie to wiąże się z otrzymaniem wynagrodzenia o wartości równej wartości ich udziałów lub akcji (wynagrodzenie powinno być oszacowane przez niezależnego biegłego). Wspólnicy niezadowoleni z wysokości zaproponowanego wynagrodzenia będą mogli zakwestionować ten fakt przed właściwym organem administracyjnym lub sądowym. 

 Ochrona pracowników  

Pracownikom przysługują ogólne uprawnienia ochronne, takie jak możliwość składania uwag do planu operacji transgranicznej i obowiązek sporządzenia sprawozdania dotyczącego jej skutków. Kwestia partycypacji pracowników w spółce powstałej w wyniku operacji transgranicznej uregulowana została w odrębnej ustawie (ustawa o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek) która daje prawo do: wyznaczenia lub wyboru określonej liczby członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów, rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów, sprzeciwienia się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów. Wymienione prawa mają chronić interesy pracowników. 

Stosowanie narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek handlowych 

Nowelizacja wprowadziła do polskiego porządku prawnego również przepisy Dyrektywy nr 2019/1151, której celem jest zwiększenie bezpieczeństwa obrotu w ramach jednolitego rynku. Dlatego też zmiany KSH zawierają przepisy dotyczące wymiany informacji o zakazach sprawowania funkcji kierowniczych. Obejmują one dane zgromadzone w tym zakresie w Krajowym Rejestrze Karnym, rejestrze dłużników niewypłacalnych, Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz wykazie udostępnionym przez Komisję Nadzoru Finansowego. 

Podsumowanie wprowadzonych do KSH zmian 

Analizując powyższe zmiany należy ocenić je pozytywnie, gdyż przyczynią się do istotnego rozwoju polskiego udziału w rynku transgranicznych operacji i reorganizacji, inkorporując do prawa polskiego liczne mechanizmy przewidziane przez przepisy unijne.  

W zamyśle ustawodawcy omawiane regulacje mają zharmonizować zasady dotyczące reorganizacji krajowych i zagranicznych a także zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorców polskich i ułatwić im ekspansję na rynkach unijnych.  

Prawo spółek – sprawdź, jak możemy ci pomóc!