Sygnaliści – projekt dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii

Aktualnie na forum instytucji Unii Europejskiej trwają prace nad przyjęciem dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa UE.

Ma ona wprowadzić w życie regulacje dotyczące prawnej ochrony tzw. sygnalistów, czyli osób zgłaszających informacje na temat działań niezgodnych z prawem lub będących przykładem nadużywania prawa. Celem proponowanej dyrektywy jest zapobieganie szkodom, wykrywanie niebezpieczeństw i zagrożeń dla interesu publicznego w związku z istniejącymi nadużyciami oraz do zapewnienie skutecznej ochrony sygnalistów.  

Status osoby zgłaszającej

Osoby pracujące w sektorze prywatnym lub publicznym, które uzyskały informacje na temat naruszeń w kontekście związanym z pracą mają posiadać status „osoby zgłaszającej”. Do tej grupy należą:

• pracownicy,
• osoby prowadzące działalność gospodarczą,
• udziałowcy, akcjonariusze lub członkowie organu zarządzającego przedsiębiorstwa,
• wolontariusze i stażyści,
• wszelkie osoby pracujące pod nadzorem i kierownictwem wykonawców, podwykonawców i dostawców firmy.

Status ten mogą uzyskać także osoby, z którymi stosunek pracy zostanie dopiero nawiązany, o ile informacje dotyczące naruszenia uzyskany zostały w trakcie procesu rekrutacji lub innych negocjacji poprzedzających zawarcie umowy.

Czytaj także: Zmiany w Kodeksie pracy w zakresie zwiększenia ochrony osób zatrudnionych

Zgłoszenie nadużycia

Działanie, w wyniku którego osoba uzyska szczególny status, polegać będzie na przekazaniu informacji na temat naruszenia, do którego doszło lub też dopiero może dojść. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie UE do zapewnienia, by podmioty prawne w sektorze prywatnym i publicznym ustanowiły „wewnętrzne kanały zgłaszania nieprawidłowości” oraz „wewnętrzne procedury przyjmowania zgłoszeń i podejmowania działań następczych”.

Do podmiotów prawnych w sektorze prywatnym, których dotyczyć ma dyrektywa należą:

• firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników

lub

• firmy z rocznym obrotem handlowym lub roczną sumą bilansową wynoszącą co najmniej 10 mln EUR

Regulacje obejmą także, niezależnie od powyższych wartości, podmioty prowadzące działalność w obszarze usług finansowych lub podmioty narażone na ryzyko związane z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu.

Ochrona sygnalistów

Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia ochrony osób zgłaszających. Wprowadza pojęcie odwetu i zakazuje wszelkich jego form.

Zgodnie z dyrektywą „odwet” oznacza wszelkie działania faktyczne, a także groźbę działania lub zaniechania wywołaną przez zgłoszenie wewnętrzne lub zewnętrzne, które ma miejsce w kontekście związanym z pracą i powoduje lub może spowodować nieuzasadnioną szkodę dla osoby zgłaszającej.

Osoba zgłaszająca kwalifikuje się do objęcia ochroną na mocy niniejszej dyrektywy, o ile ma uzasadnione podstawy do tego, by przypuszczać, że informacje zawarte w zgłoszeniu są prawdziwe w chwili jego dokonywania oraz że informacje te są objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie będą zobligowane do podjęcia niezbędnych środków w celu ochrony osób zgłaszających, oraz podjęcia działań mających na celu powstrzymanie wszelkich form możliwego odwetu, zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego.

Osoby zgłaszające, będące pracownikami, będą chronione w szczególności przed:

• rozwiązaniem umowy,
• wstrzymaniem awansu,
• zmianą miejsca lub godzin pracy,
• obniżeniem wynagrodzenia, wystawieniem negatywnej oceny wyników lub negatywnej opinii o pracowniku,
• nałożeniem lub zastosowaniem jakiejkolwiek kary dyscyplinarnej,
• zastraszaniem,
• mobbingiem.

Podsumowanie

Projekt dyrektywy ma na celu wprowadzenie na obszarze państw członkowskich UE ujednoliconych rozwiązań dotyczących kompleksowej ochrony sygnalistów (osób ujawniających informacje o nadużyciach uzyskane w kontekście związanym z pracą). Na gruncie prawa polskiego brak jest aktualnie rozwiązań regulujących kompleksowo wskazaną problematykę, stąd objęcie zagadnienia regulacją zasługuje, tym bardziej, na pozytywną ocenę.

Zgodnie z założeniami unijnego ustawodawcy państwa członkowskie powinny wprowadzić nowe przepisy dotyczące ochrony sygnalistów najpóźniej do 15 maja 2021 r. Po wejściu w życie ustawy implementującej dyrektywę, niezbędne będzie wdrożenie skutecznego systemu ochrony osób zgłaszających oraz precyzyjnego określenia zasad postępowania z odbieranymi zgłoszeniami.

Autor:

Sylwia Składzień
Associate, Radca Prawny
TGC Corporate Lawyers

Ochrona sygnalistów – sprawdź, jak możemy pomóc: