Zatory płatnicze – coraz więcej postępowań i coraz wyższe kary

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) coraz częściej nakłada kary za zatory płatnicze, a ich wysokość potrafi zaskoczyć. W zeszłym roku w jednym z postępowań antyzatorowych została nałożona rekordowa kara – 4 mln zł.

Tzw. zator płatniczy, czyli nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, polega na dopuszczeniu się przez przedsiębiorcę opóźnień w zapłacie wymagalnych zobowiązań, gdy stan ten utrzymuje się określony czas i przekracza określony próg wartościowy. Zjawisko to wywiera negatywny wpływ zarówno na przedsiębiorców, jak i na całą gospodarkę. Problem ten najczęściej dotyka mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa.

Do zatoru płatniczego dochodzi, gdy suma wartości świadczeń niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 złotych w okresie 3 kolejnych miesięcy. Praktyka ta jest zakazana przez polskie prawo.

Zmiana przepisów na korzyść wierzycieli – Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych

Pomimo faktu, że Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych weszła w życie 1 stycznia 2020 r. (dalej: „Ustawa”; pisaliśmy o tym tutaj),  to wiele firm wciąż nagminnie opóźnia się w płatnościach na rzecz swoich kontrahentów. Wspomniana Ustawa określa uprawnienia wierzycieli, obowiązki dłużników i skutki ich niewykonania oraz zasady postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Akt nadał również szereg uprawnień kontrolnych Prezesowi UOKiKu. Zmiany przepisów na korzyść wierzycieli ustawodawca argumentował skalą zjawiska – odsetek firm borykających się z opóźnionymi płatnościami w Polsce wahał się między 80 a 90%.

Od 8 grudnia 2022 r. obowiązuje nowelizacja Ustawy mająca na celu zwiększenie efektywności prowadzonych postępowań, co ma się przełożyć na szybsze eliminowanie zatorów. O noweli pisaliśmy już na naszej stronie. Wzrost liczby wszczętych przez UOKiK postępowań antyzatorowych jest zauważalny. Przedsiębiorcy bowiem coraz częściej zgłaszają do organu zwlekających z zapłatami kontrahentów.

Postępowanie antyzatorowe

W przypadku gdy Prezes UOKiK posiada informacje, które wskazują na wystąpienie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, ma on obowiązek wszcząć z urzędu postępowanie administracyjne. Przed wszczęciem postępowania Prezes UOKiK ma obowiązek wykonać analizę prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, która obejmuje identyfikację obszarów, w których ryzyko powstawania takiego opóźniania się jest największe. W szczególności analiza ta powinna uwzględniać szacowaną wartość świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot i liczbę wierzycieli, którzy takich świadczeń od tego podmiotu nie otrzymali lub otrzymali je z opóźnieniem.  W celu wykonania analizy Prezes UOKiK może wystąpić do Szefa KAS o przekazanie informacji zawartych w ewidencjach VAT i plikach JPK.  Warto zauważyć, że Prezes UOKiK może również bez wszczynania postępowania, skierować do każdego przedsiębiorcy wystąpienie w sprawie nadmiernych opóźnienie ze spełnianym świadczeń pieniężnych. Wówczas podmiot ten może w terminie określonym przez Prezesa Urzędu, nie krótszym niż 14 dni,  przekazać stanowisko w sprawie, której dotyczy to wystąpienie.

Kto może zgłosić zawiadomienie o podejrzeniu wystąpienia zatoru płatniczego?

Zawiadomienie o podejrzeniu wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych może złożyć każdy. Ustawa nakazuje, by zawierało ono:

1. wskazanie podejrzanego podmiotu
2. opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia
3. uprawdopodobnienie wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych
4. dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie

Istotne jest, że dane identyfikujące zgłaszającego oraz treść zawiadomienia nie podlegają ujawnieniu w toku postępowania.

Uprawnienia kontrolne Prezesa UOKiK i kontrolerów

W toku postępowania Prezes UOKiK oraz osoby kontrolujące uprawnione są do:

• wstępu do siedziby i innych pomieszczeń zajmowanych przez kontrolowanego, jak również środków transportu,
• żądania informacji, w tym ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli,
• sprawdzania ksiąg podatkowych i dokumentów księgowych, jak również żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną oraz informatycznych nośników danych
• żądania zapewnienia dostępu do systemów informatycznych, w tym również stanowiących własność osób trzecich, do których kontrolowany ma dostęp
• sporządzania notatek z udostępnionych materiałów i korespondencji oraz żądania wykonania kopii i wydruków
• żądania udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie

Kontroli mogą również podlegać podmioty, które nie są stroną transakcji handlowej, w zakresie objętym postępowaniem.

Jeżeli kontrolujący ma uzasadnione przypuszczenie, że w toku czynności kontrolnych natrafi na opór, który utrudni lub uniemożliwi mu wykonywanie tych czynności, to może zwrócić się do komendanta Policji o udzielenie pomocy.

Sankcje za nieterminowe płatności

Prezes UOKiK uprawniony jest do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Kara stanowi sumę jednostokowych kar za każdy przypadek niespełnienia lub spełnienia po terminie świadczenia pieniężnego. Jej wysokość wylicza się na podstawie wzoru zawartego w Ustawie.

Dodatkowo, kara może być nałożona również na podmiot, który nie jest stroną transakcji handlowej, jeżeli:

1. nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd;
2. uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

W tym przypadku jest to kara w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, ale nie więcej niż równowartość 50 000 000 euro.

Odstąpienie od wymierzenia kary

Prezes UOKiK odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej za nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, jeżeli:

1. doszło do niego na skutek działania siły wyższej;
2. przedsiębiorca, który dopuścił się nadmiernego opóźnienia ze spełnianym świadczeń pieniężnych sam nie otrzymał od swoich dłużników należności w terminie, o ile wartość nieotrzymanych należności była wyższa niż suma niezapłaconych zobowiązań w okresie objętym postępowaniem (dotyczy postępowań wszczętych przed 8 grudnia 2022 r.).

O przypadkach, w których Prezes UOKiK może obniżyć lub podwyższyć wysokość kary pisaliśmy tutaj.

Prawo gospodarcze – sprawdź, jak możemy pomóc: