Nowelizacja Kodeksu pracy – najważniejsze zmiany po 26 kwietnia

Nowelizacja Kodeksu pracy z 9 marca 2023 r., która wprowadziła do polskiego systemu prawnego rozwiązania dwóch unijnych dyrektyw, weszła w życie 26 kwietnia 2023 r. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych zmian w przepisach prawa pracy.

Nowe przepisy w zakresie urlopów rodzicielskich i opiekuńczych

Nowelizacja Kodeksu pracy wdrożyła m.in. tzw. dyrektywę work life balance, co oznacza wprowadzenie rozwiązań umożliwiających pracownikom łączenie życia prywatnego z życiem zawodowym, obejmujących:

• 9 tygodni urlopu rodzicielskiego do wyłącznego wykorzystania przez każdego z rodziców, prawa do tej części urlopu nie można przenieść na drugiego rodzica;

• zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców w wysokości 70% podstawy wymiaru, z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w ustawie;

• uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu, co oznacza iż ojciec dziecka zyskał prawo do urlopu rodzicielskiego nawet jeśli matka dziecka w dniu porodu nie była zatrudniona/ubezpieczona (ubezpieczenie chorobowe);

• wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie przysługuje łącznie obojgu pracownikom 41 tygodni (wcześniej wymiar urlopu wynosił 32 tygodni), w przypadku porodu mnogiego przysługuje 43 tygodnie urlopu (wcześniej 34 tygodnie);

• zmiana w zakresie urlopu rodzicielskiego przysługującego rodzicowi dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu – wymiar urlopu wynosi w zależności od liczby urodzonych dzieci od 65 tygodni do 67 tygodni;

• skrócenie do 12 miesięcy okresu, w którym rodzic-ojciec dziecka może skorzystać z prawa do urlopu ojcowskiego;

• bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym dla pracownika, w celu zapewnienia opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek), lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Zapoznaj się z naszym praktycznym poradnikiem – Poradnik – zmiany w prawie pracy w 2023 r.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej i dodatkowe przerwy w pracy

Kolejnym propracowniczym rozwiązaniem jest wprowadzenie zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Przysługuje ono w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym przy zachowaniu prawa do 50% wynagrodzenia obliczanego tak samo jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego. Zwolnienie z powodu siły wyższej udzielane jest w przypadku pilnych spraw rodzinnych, takich jak choroba lub wypadek, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Ponadto, pracownicy zyskali prawo do dwóch dodatkowych przerw wliczanych do czasu pracy:

• druga przerwa trwająca co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin pracy,
• trzecia przerwa trwająca co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 16 godzin.

Prawo do wnioskowania o zmianę warunków pracy

Nowe przepisy pozwalają pracownikowi, który przez co najmniej 6 miesięcy pracował u danego pracodawcy, raz w roku wnioskować o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy.

Pracodawca musi odpowiedzieć na taki wniosek w terminie 1 miesiąca, a w przypadku decyzji negatywnej, pracodawca zobowiązany jest uzasadnić ją na piśmie.

Umowy na okres próbny na nowych zasadach

W ramach nowelizacji długość umowy na okres próbny została uzależniona od tego, jaką umowę pracodawca zamierza zawrzeć z pracownikiem po okresie próbnym.

Obecnie umowa o pracę na okres próbny zawierana może być na okres nieprzekraczający:

• 1 miesiąca, dla zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;
• 2 miesięcy, dla zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.
• 3 miesięcy w pozostałych przypadkach, np. przy umowie na czas nieokreślony.

Ponadto, w umowie na okres próbny pracodawca i pracownik mogą uzgodnić przedłużenie czasu trwania umowy o czas urlopu i/lub innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, a ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe tylko w przypadku wykonywania innego rodzaju pracy niż poprzednio.

Umowa na czas określony – obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia

Na mocy nowych przepisów od 26 kwietnia 2023 r. pracodawca wypowiadający umowę na czas określony ma obowiązek podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie takiej umowy. Dotychczas przepis taki znajdował zastosowanie wyłącznie w przypadku umów na czas nieokreślony.

Dzięki nowemu rozwiązaniu pracownik zyskał opcję odwołania się od wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony z żądaniem przywrócenia do pracy. Do lepszej ochrony pracowników przyczyni się także dodatkowy obowiązek zawiadamiania na piśmie organizacji związkowej o planowanym wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony.

Pracodawca przekaże pracownikom więcej informacji o warunkach zatrudnienia

W ramach nowelizacji Kodeksu pracy pracodawca zobowiązany jest przekazywać pracownikom znacznie więcej informacji niż dotychczas. Wprowadzony został m. in. obowiązek informowania wszystkich pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o:

• możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
• procedurach awansu,
• wolnych stanowiskach pracy.

Ponadto, pracodawca w terminie 7 dni od dopuszczenia pracownika do pracy powinien dostarczyć pracownikowi w formie pisemnej lub elektronicznej informacje dotyczące m.in.:

• dobowego i tygodniowego wymiaru czasu pracy
• pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią.

Przepisy w zakresie rozszerzonego informowania obejmują tylko nowo zatrudnionych, pracownicy już pozostający w zatrudnieniu mogą jednak wystąpić z wnioskiem o przedstawienie im takich dodatkowych informacji.

Dowiedz się więcej: Od 26 kwietnia zmiany w urlopach i nie tylko. Druga nowelizacja Kodeksu pracy w Dzienniku Ustaw

Wdrożenie nowych rozwiązań w organizacji – jak możemy pomóc?

Nowe przepisy, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 r. oznaczają dla firm szereg nowych obowiązków do spełniania. Działania, które trzeba podając to m.in. uaktualnienie systemów rejestrowania czasu pracy, wypracowanie nowego podejście do procesu zatrudniania (określać z góry na ile czasu pracodawca będzie chciał zatrudnić pracownika), przypisanie zasobów ludzkich do obsługi nowych wniosków i do realizacji nowych obowiązków kadrowych.

Sprawdź usługę: Prawo pracy – kompleksowa obsługa dla firm

Dowiedz się więcej: Poradnik – zmiany w prawie pracy w 2023 r.