Projekt zmian w Kodeksie spółek handlowych: wprowadzenie prawa holdingowego

Komisja ds. Reformy Nadzoru Właścicielskiego przy Ministerstwie Aktywów Państwowych opracowała propozycję reformy przepisów prawa handlowego. Projekt dotyczy głównie wprowadzenia prawa koncernowego oraz zwiększenia efektywności rad nadzorczych.

Reforma Kodeksu spółek handlowych: prawo holdingowe

W efekcie prac Komisji Ministerstwo Aktywów Państwowych przedstawiło projekt nowelizacji Kodeksu Spółek Handlowych oraz innych obszarów prawa handlowego, którego najważniejszym założeniem jest wprowadzenie do polskiego systemu prawa grup spółek, zwanego również prawem holdingowym. Opracowane rozwiązanie ma na celu uregulowanie kwestii grup spółek poprzez ich jasne zdefiniowanie.

Nowelizacja przyjmuje założenie, że należy odróżnić “grupę spółek” od stosunku dominacji i zależności pomiędzy spółkami, o którym mowa jest w art. 4 KSH. Według założeń projektu grupa spółek to spółka dominująca i spółka lub spółki od niej zależne, kierujące się, zgodnie z umową lub statutem, wspólną strategią gospodarczą (interesem grupy spółek). Projektodawcy proponuje zatem odejście od obowiązującej aktualnie zasady, zgodnie z którą każda spółka powinna kierować się wyłącznie swoim własnym interesem. Proponowana jest konstrukcja, zgodnie z którą zarówno spółka dominująca, jak i spółki zależne mają obok własnego interesu, kierować się interesem grupy, chyba że będzie to sprzeczne z interesem wierzycieli i mniejszościowych udziałowców (o ile tacy występują).

Powołanie się na uczestnictwo w grupie spółek będzie możliwe wyłącznie jeżeli zostanie odnotowane w KRS.

Podstawową instytucją prawną zapewniającą spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek będzie polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej.

Polecenie wydawane będzie w postaci pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, a jego wykonanie wymagać ma uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Co do zasady, odmowa wykonania polecenia będzie możliwa, ale tylko w przypadku gdy nie będzie można rozsądnie założyć, że spodziewana szkoda powstała na skutek wykonania polecenia zostanie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną należącą do grupy spółek w okresie najbliższych dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, przy czym należy również uwzględnić korzyści uzyskane przez tę spółkę w związku z uczestnictwem w grupie spółek w okresie ostatnich dwóch lat obrotowych..

Bardziej restrykcyjnie uregulowane mają być warunki odmowy wykonania polecenia przez spółkę zależną, w której jedynym wspólnikiem jest spółka dominująca wydająca polecenia oraz taką, w której spółka dominująca posiada co najmniej 75% kapitału zakładowego. W pierwszym przypadku jednoosobowa spółka zależna w ogóle nie będzie uprawniona do odmowy wykonania polecenia. W drugim przypadku spółka zależna będzie mogła odmówić wykonania polecania, tylko wtedy, gdy jego wykonanie doprowadzi do niewypłacalności tej spółki albo do zagrożenia niewypłacalnością. Istota tych zmian sprowadza się do wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu spółki zależnej z tytułu działania na szkodę spółki w przypadku wykonywania polecenia spółki dominującej. Wyłączona ma być odpowiedzialność zarówno cywilna wobec spółki, jak również odpowiedzialność karna. Również członkowie zarządu spółki dominującej, w przypadku podjęcia działań obiektywnie wyrządzających szkodę tej spółce lecz korzystnych dla grupy, będą zwolnieni z odpowiedzialności.

Ponadto, projekt nowelizacji wprowadza odpowiedzialność spółki dominującej wobec spółki zależnej, wierzycieli spółki zależnej oraz wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej za skutki wydania wiążącego polecenia, wykonanego następnie przez spółkę zależną należącą do grupy spółek.

Zobacz także: Fuzje i przejęcia – ochrona polskich spółek w dobie COVID-19

Większe uprawnienia i obowiązki organów nadzorczych

Ponadto, projekt zakłada wzmocnienie roli organów nadzorczych w spółkach kapitałowych. Proponowane zmiany obejmują nadanie radom nadzorczym większych uprawnień i obowiązków, które po części uregulowane powinny być w umowie lub statucie spółki. W projekcie nowelizacji zaproponowano m.in.:

• stały nadzór sprawowany przez radę nadzorczą spółki dominującej nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę lub spółki zależne należące do grupy spółek, chyba że umowa albo statut spółki dominującej i spółki zależnej stanowi inaczej,
• możliwość ustanowienia przez radę nadzorczą doraźnego lub stałego komitetu rady nadzorczej, składającego się co najmniej z trzech członków rady nadzorczej, w celu pełnienia określonych czynności nadzorczych (komitet rady nadzorczej),
• możliwość podjęcia przez radę nadzorczą uchwały w sprawie zbadania na koszt spółki określonego zagadnienia dotyczącego działalności spółki lub jej stanu majątkowego, przez wybranego doradcę (doradca rady nadzorczej), jeśli umowa spółki tak stanowi, przy czym w takim przypadku to rada nadzorcza będzie reprezentować spółkę przy zawieraniu umowy z doradcą,
• możliwość zażądania przez radę nadzorczą spółki dominującej od zarządu spółki lub spółek zależnych należących do grupy spółek przedstawienia dokumentów oraz udzielenia informacji w celu wykonania nadzoru,
• możliwość odbywania przez radę nadzorczą posiedzeń również bez formalnego zwołania, jeżeli wszyscy członkowie wyrażą na to zgodę oraz nie zgłoszą sprzeciwu dotyczącego wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad,
• obowiązek zaproszenia kluczowego biegłego rewidenta na posiedzenie organu, którego przedmiotem jest ocena rocznych sprawozdań spółki w przypadku spółek, których roczne sprawozdanie finansowe podlega badaniu przez biegłego rewidenta,
• możliwość skorzystania przez radę nadzorczą z usług profesjonalnego doradcy (do jego wyboru przez radę nadzorczą stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wyboru doradcy rady nadzorczej),

Proponowane przepisy zakładają też m.in. precyzyjne określenie sposobu obliczania długości kadencji członków zarządów i rad nadzorczych, a także wprowadzają zasadę Business Judgement Rule (zasada biznesowej oceny sytuacji) przy analizie należytej staranności członków organów spółek.

Podsumowując, proponowane zmiany wprowadzą do polskiego systemu prawnego całkiem nowe rozwiązania z zakresu prawa handlowego i uregulują kwestie grup spółek. Konsultacje projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych potrwają do 19 września 2020 r., a nowe przepisy mają wejść w życie w terminie 3 miesięcy od dnia ich ogłoszenia. Ministerstwo planuje, że przyjęcie projektu nastąpi w IV kwartale 2020 r.

Autorzy:

Grzegorz Witczak
Dyrektor Działu Prawa Gospodarczego i nieruchomości, adwokat
TGC Corporate Lawyers

Klaudia Szatan
Aplikant Radcowski
TGC Corporate Lawyers

Prawo spółek – sprawdź, jak możemy pomóc: