Przepisy o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach własności intelektualnej – zmiany od 1 lipca 2023 r.

1 lipca 2023 r. w życie weszły przepisy nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, które zmieniły zasady składania wniosków o udzielenie zabezpieczenia roszczeń w sprawach z zakresu własności intelektualnej. W artykule wyjaśniamy na co zwrócić szczególną uwagę w związku z wprowadzonymi zmianami.

Półroczny termin na złożenie wniosku o zabezpieczenie

Zasadnicza zmiana w postępowaniu zabezpieczającym jaka zaszła na mocy nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego polega na wprowadzeniu półrocznego terminu na wniesienie wniosku o zabezpieczenie roszczeń. Zgodnie z art. 755 § 2³ k.p.c. ‘w sprawach wymienionych w art. 479⁸⁹ sąd oddala wniosek o udzielenie zabezpieczenia, jeżeli został on złożony po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego’.

Sprawy o których mowa powyżej, dotyczą ochrony praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw na dobrach niematerialnych (sprawy własności intelektualnej). Sprawami własności intelektualnej w myśl przepisów (art. 479⁸⁹ k.p.c.) są także sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, a także ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Są to sprawy rozpatrywane w postępowaniu procesowym, dlatego też dziwi zastosowanie przez ustawodawcę alternatywy „strona lub uczestnik”, jako że o uczestniku postępowania mówimy wyłącznie w przypadku postępowań nieprocesowych.

Wprowadzenie sztywnego terminu na złożenie wniosku o zabezpieczenie roszczeń budzi pewne wątpliwości, bowiem nieelastyczność podejścia w tej kwestii może nie zapewnić ochrony uprawnionego w wystarczającym stopniu, nie dając uprawnionemu wystarczającej ilości czasu na podjęcie działań, w tym przypadku przygotowanie i złożenie wniosku. Ponadto, wyspecjalizowany sąd własności intelektualnej po upływie wspomnianego półrocznego okresu, wniosek musi oddalić działając z urzędu. Nie ma więc żadnej opcji uwzględnienia na przykład szczególnych okoliczności danej sprawy i zastosowania przykładowo klauzuli nadużycia prawa nawet jeśli będą ku temu jasne przesłanki.

Z drugiej strony termin sześciomiesięczny liczony jest od dnia, w którym strona powzięła wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego. Taki kształt regulacji powoduje, iż wspomniane wyżej oddalenie wniosku z urzędu przez sąd może się okazać trudne. Warto zwrócić uwagę na treść przepisu art. 736 § 1 k.p.c., który nie wymaga od strony wskazania we wniosku o zabezpieczenie jaki okres upłynął od dnia, w którym strona powzięła wiadomość o naruszeniu. Oczywiście zgodnie z art. 736 § 5 k.p.c. we wniosku należy zawrzeć informację czy toczy lub toczyło się postępowanie w przedmiocie unieważnienia prawa wyłącznego lub oświadczenie o braku wiedzy o takim postępowaniu, lecz nie jest wprost wymagane podanie kiedy takie postępowanie odrębne zostało wszczęte.

Konstrukcja nowego przepisu zdaje się sugerować, iż sąd rozpoznający wniosek o zabezpieczenie winien z urzędu ustalić wszelkie okoliczności, które pozwolą na ocenę czy upłynęło sześć miesięcy od dnia, w którym strona powzięła wiadomość o naruszeniu przysługującego jej prawa wyłącznego.

Warto podkreślić, iż zastosowanie nowego art. 755 § 2³ może unicestwić jedynie udzielenie zabezpieczenia, nie przekreśla jednak możliwości uwzględnienia powództwa. W tym przypadku zastosowanie znajdą ogólne przepisy o przedawnieniu i terminach zawitych.

Kontradyktoryjny charakter postępowań o zabezpieczenie roszczeń

Kolejną ważną zmianą obowiązującą od lipca 2023 r. dotyczącą postępowania w sprawach o zabezpieczenie roszczeń jest wprowadzenie zasady kontradyktoryjności, czyli zasady zgodnie z którą obie strony mają prawo się wypowiedzieć. Na mocy dodanego do przepisów art. 755 § 2² k.p.c. ‘sąd udziela zabezpieczenia po wysłuchaniu obowiązanego, chyba że konieczne jest natychmiastowe rozstrzygnięcie wniosku. Nie dotyczy to sposobów zabezpieczenia w całości podlegających wykonaniu przez komornika albo polegających na ustanowieniu zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego’.

Nowy przepis z pewnością pozytywnie wpłynie na przebieg postępowań zabezpieczających, zapewniając obowiązanemu możliwość bycia wysłuchanym i ujednolicając podeście sądów. Ponadto, należy ocenić, iż jest to dobry krok w kierunku dostosowania polskich regulacji do regulacji obwiązujących w innych państwach UE. W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, iż przepis ten jest odpowiedzią na niekorzystne zjawisko polegające na nadużywaniu instytucji zabezpieczenia roszczeń w sprawach dotyczących naruszenia praw własności intelektualnej, które w konsekwencji mogą służyć skutecznemu wyeliminowaniu bądź znacznemu ograniczeniu konkurencji. Jest to istotny wyłom w ogólnej zasadzie, zgodnie z którą postanowienie o zabezpieczeniu wydawane jest bez udziału obowiązanego.

Tym samym zasadą w sprawach z zakresu własności intelektualnej jest obecnie wysłuchanie obowiązanego. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której konieczne jest natychmiastowe rozstrzygnięcie wniosku o zabezpieczenie. Jest to zwrot niedookreślony zostawiający sądowi rozpoznającemu wniosek o zabezpieczenie pewną swobodę w ocenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę wniosku.

Uprawdopodobnienie roszczenia, a prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego

Nowelizacja k.p.c. z 9 marca 2023 r. 1 lipca 2023 r. wprowadziła również nowy przepis dotyczący oceny uprawdopodobnienia roszczenia w sprawach z zakresu własności intelektualnej. Zgodnie z nowo dodanym art. 730¹ § 1¹ k.p.c. ‘w sprawach wymienionych wart. 479⁸⁹ sąd w ramach oceny, czy uprawdopodobniono roszczenie, bierze pod uwagę prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego w innym toczącym się postępowaniu. Okoliczność tę ustala się w oparciu o informacje pochodzące od stron, chyba że jest ona znana sądowi z urzędu’.

Zgodnie z nowelizacją, uprawniony w składanym wniosku musi zamieścić informację, czy toczy lub toczyło się postępowanie w przedmiocie unieważnienia prawa wyłącznego albo zamieścić oświadczenie strony lub uczestnika postępowania o braku wiedzy o takim postępowaniu. Sąd natomiast obowiązany jest zbadać, czy prawdopodobieństwo unieważnienia prawa w takiej sytuacji jest wysokie, a jeśli tak czy oddalić wniosek o zabezpieczenie roszczenia.

Podsumowując, zmiany w przepisach dotyczących postępowań zabezpieczających mają pomóc zredukować ilość bezzasadnych wniosków o zabezpieczenie roszczeń z tytułu naruszenia praw własności intelektualnej. Jednocześnie wprowadzą także ważną zasadę kontradykcyjności do postępowań, która może przyczynić się do ograniczenia często nadmiernej ochrony udzielanej w ramach zabezpieczenia powodom i przyspieszą proces rozpatrywania tego rodzaju spraw sądowych. Biorąc pod uwagę powyższe, zmiany wniesione do przepisów na mocy nowelizacji KPC z 2023 r. należy uznać za pozytywne.